نوآوران آنلاین- از مدت‌ها قبل که صحبت از برگزاری سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران به میان آمد و بنا شد برای نخستین‌بار این رویداد در دو بعد حضوری و غیرحضوری پذیرای علاقه‌مندان باشد، تنها حرف‌های شیرین ماجرا را از زبان مسئولان شنیدیم؛ در نشست خبری این رویداد که چند روز پیش برگزار شد، یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس نمایشگاه کتاب، هر دو بعد نمایشگاه کتاب را «قدم بزرگی در توسعه فرهنگی کشور» دانست. این درحالی بود که او ابراز امیدواری کرد که «در سال‌های بعد با فروش مجازی، ناشران در نمایشگاه حضوری به تبادل و ارتباط و فعالیت‌های فرهنگی بپردازند».
اما براساس اعلام ستاد خبری این رویداد، «در بخش مجازی سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بیش از ۱۷۵ هزار عنوان کتاب از حدود ۲۱۰۰ ناشر در دسترس علاقه‌مندان به کتاب در سراسر ایران قرار گرفته است».
این درحالی است که به گفته متولیان برگزاری نمایشگاه کتاب، با هدف «شفاف‌سازی و توزیع عادلانه یارانه اعتباری خرید کتاب»، در این دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، این یارانه تنها به خرید از بخش مجازی تخصیص داده شده است.
اما اگر از دامنه ketab.ir که ممکن است عده‌ای را هرگز به نمایشگاه کتاب نرساند(به این دلیل که دامنه اعلام‌شده آدرس سایت خانه کتاب است و علاقه‌مندان به نمایشگاه در واقع باید از طریق https://book.icfi.ir/ وارد نمایشگاه کتاب شوند) بگذریم، به مناطق جغرافیایی از کشور می‌رسیم که دست کوتاه‌شان از تکنولوژی روز سبب می‌شود شانسی به اندازه دیگر هم‌وطنان خود برای حضور در نمایشگاه مجازی کتاب نداشته باشند.
بررسی آمار توسعه فاوا در استان‌ها(که در سایت وزارت ارتباطات در دسترس است) نشان می‌دهد که به‌جز تهران، یزد، سمنان، البرز و اصفهان، سایر استان‌های کشور به لحاظ توسعه فاوا در وضعیت مطلوبی قرار ندارند.
وضعیت توسعه فاوا در استان‌ها
در استان سیستان و بلوچستان که از این نظر در وضعیت قرمز قرار دارد، تنها ۵۶.۳۹ درصد خانوارها به اینترنت و حتی ۵۴.۱۲ خانوارها به رایانه دسترسی دارند. همین آمارها نشان می‌دهد که در این استان تنها ۵۰.۳۵ درصد افراد از اینترنت استفاده می‌کنند و ۳.۲۰ درصد افراد مشترک اینترنت پهن باند ثابت و ۸۲.۷۱ درصد مشترک فعال پهن باند سیار(این میزان در سطح کشور ۱۰۶.۸۵ است) هستند.
این در حالی است که آمار خریداران براساس استان محل سکونت در نخستین دوره نمایشگاه مجازی کتاب نشان می‌دهد سیستان و بلوچستان جزء کم‌ترین خریدها بوده است. حتی ایلام که براساس آمار منتشرشده از نخستین نمایشگاه مجازی کتاب، کم‌ترین خرید را داشته، جزء استان‌های زرد به لحاظ توسعه فاوا است.
قیاس تصویر بالا با نمودار توسعه فاوا نشان می‌دهد که تقریبا در هر استانی که شاهد رنگ‌های سبز یا نارنجی هستیم، می‌توانیم شاهد خرید بیشتر از نمایشگاه مجازی کتاب نیز باشیم.
آمارهای وزارت ارتباطات نشان می‌دهد که سیستان و بلوچستان، کرمان، اردبیل، لرستان، آذربایجان غربی و کردستان، به‌ترتیب با ۹۰.۲۲، ۱۰۵.۶۳، ۱۱۰.۳۲، ۱۱۲.۱۱، ۱۱۳.۴۵ و ۱۱۵.۴۹ درصد کم‌ترین میزان ضریب نفوذ اینترنت پهن باند کشور را دارند. این مقادیر حتی کم‌تر از ۱۲۷.۲۰ درصدی است که به عنوان میزان کلی این مقیاس عنوان شده است.
این در حالی است که البرز، تهران، سمنان و قزوین به‌ترتیب با ۱۵۴.۲۲، ۱۵۰.۳۲، ۱۳۹.۸۷ و ۱۳۴.۸۶ بیشترین میزان ضریب نفوذ اینترنت پهن باند کشور را دارند.
این البته تنها شکاف دیجیتالی نیست که استان‌های کم‌برخوردار را از دسترسی به کتاب جا می‌گذارد؛ بررسی‌های ایسنا درخصوص توزیع کتابفروشی‌ها در استان‌های مختلف که پیش‌تر منتشر شد، نشان می‌دهد استان‌هایی همچون کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، ایلام و... که به لحاظ توسعه فاوا در وضعیت نامطلوب(زرد) هستند، در استان‌های خود کم‌ترین تعداد کتابفروشی‌ها را هم دارند.
میزان توزیع کتابفروشی‌ها در استان‌های مختلف ایران
حتی تعداد و درصد کتاب‌های چاپ اول منتشرشده در اسفندماه ۱۴۰۰(که در گزارشی توسط خانه کتاب منتشر شده) نشان می‌دهد، بیشترین‌ها باز هم سهم استان‌های برخوردار است که در توزیع توسعه فاوا رنگ سبز بر تن داشتند و استان‌هایی همچون سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، لرستان، کردستان، گلستان، کرمانشاه و... که جزء کم‌برخوردارترین‌ها به لحاظ فاوا هستند، در شکاف فرهنگی نیز جزء نقاط فرودست شمرده می‌شوند.
این قیاس‌ها نشان می‌دهد که در اعلام خبرهای خوش یا مژده‌ها و وعده‌ها در زمینه برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تنها نباید به استان‌هایی همچون تهران نگاه کرد، استان‌هایی که در قعر شکاف فرهنگی موجود در کشور واقع شده‌اند، با شکاف دیجیتالی موجود نیز نمی‌توانند آن‌چنان که باید نیازهای خود را با نمایشگاه مجازی کتاب مرتفع کنند. البته این را هم باید دید که اساسا در استان‌هایی که همواره در قعر شکاف‌های فرهنگی و دیجیتالی واقع شده‌اند، شکاف اقتصادی اجازه می‌دهد تا غم نان مانع از در جست‌وجوی کتاب بودن نشود!