بسترسازی ارتباطات اجتماعی در فضای دیجیتال به سمت شکل‌دهی جامعه ی اجتماعی اختصاصی

نوآوران آنلاین-

وقتی اثرات فراگیر شدن اینترنت را بررسی می‌کنیم، نکات متعددی به چشم می‌آیند اما مسئله ی ارتباطات از همه برجسته‌تر است. اینترنت، نوع جدیدی از ارتباط را در جوامع ایجاد کرده و تغییرات عمده‌ای در همه وجوه زندگی پدید آورده است. تقریبا هیچ کس از این تغییرات بر کنار نمانده است.  

از پدربزرگ و مادربزرگ‌هایی که با نوه‌هایشان در خارج از کشور ارتباط تصویری برقرار می‌کنند تا مادر خانه‌داری که دستور تهیه ی غذاهای جدید را گوگل می‌کند؛ از هنرمندی که آثارش را در اینستاگرام به فروش می‌رساند تا کسب‌وکارها و برندهای میلیاردی، همه به نوعی تحت تاثیر این شبکه ی جهانی هستند.  

مهمترین تاثیر اینترنت، متحول کردن نوع ارتباطات انسان‌ها است. از زمانی که اولین چت روم‌ها به وجود آمدند تا امروز که در شبکه‌های اجتماعی با هم ارتباط برقرار می‌کنیم، یک فرایند پویا در حال شکل‌گیری است؛ فرایندی که باعث می‌شود آدم‌ها یک دیگر را پیدا کنند. کسانی که فکر، نظر و عقاید مشابه، علاقه‌مندی‌ها و اهداف یکسان دارند، در بستر اینترنت به هم می‌پیوندند و در نتیجه این پیوند، «جامعه» های جدید ایجاد می‌شود. 

منظور از جامعه آنلاین چیست؟ 

از زمان آغاز به کار شبکه ی جهانی اینترنت تا امروز شاهد تغییر و تحولات بسیاری بوده‌ایم و شاید مهمترین تحول را باید «چند صدایی» شدن پلتفرم‌ها دانست. به مرور زمان، فرایند تولید محتوا از انحصار خارج شد. دیگر این طور نبود که وب سایت‌ها، محتوایی تولید کنند و کاربران، مصرف‌کننده ی آن باشند. حالا سایت‌ها و پلتفرم‌هایی ایجاد شده بودند که در آن‌ها کاربران هم می‌توانستند در تولید محتوا شراکت داشته باشند.  

شکل اولیه ی این شراکت را در بخش کامنت‌های وب سایت‌ها می‌بینیم. جایی که کاربران می‌توانند در مورد محتوای به اشتراک گذاشته شده بحث و تبادل نظر کنند. به تدریج، محتوای تولیدی کاربران از حد کامنت‌ها فراتر رفت و جوامع آنلاین ایجاد شدند.  

از مفهوم جامعه آنلاین، دو معنای خاص و عام برداشت می‌شود. مفهوم خاص آن، به فروم‌ها و انجمن‌ها اشاره دارد؛ فضایی که توسط یک شخص یا برند با هدف خاصی ایجاد می‌شود. کاربران می‌توانند در آن عضو شوند، پروفایل داشته باشند، محتوا منتشر کنند، سوال‌هایشان را مطرح کنند و در یک کلام، تعامل داشته باشند. شخص یا گروهی نیز مسئولیت مدیریت فروم را به عهده دارد. محتوا توسط کاربران تولید می‌شود و پاسخ سوال‌ها را خود کاربران می‌دهند و مدیر، فقط بر رعایت قوانین، نظارت دارد.  

این فروم‌ها با هدف مشخصی راه‌اندازی می‌شوند. تاثیر آن‌ها به حدی است که بسیاری از برندها، جوامع برندسازی شده ایجاد می کنند تا هم به اهداف بازاریابی خود برسند و هم هزینه ی خدمات پس از فروش خود را کم کنند و نیز از بسیاری مزایای دیگر، بهره‌مند شوند.  

مفهوم مد نظر ما در این مقاله، معنای عام جامعه ی آنلاین است. از این رو، کاری با جوامعی که توسط اشخاص یا برندها با اهداف خاص تجاری ساخته می‌شوند، نداریم. بحث‌مان بر سر جوامعی است که توسط خود مردم و کاربران ایجاد می‌شوند. جامعه ی آنلاین مد نظر ما در واقع، تفاوتی با جوامع فیزیکی ندارد. به این معنا، بسیاری از گروه‌هایی را که در شبکه‌های اجتماعی وجود دارند، می‌توان جامعه دانست. 

جوامع آنلاین چگونه شکل می‌گیرند؟  

تعدادی از افرادی که به سینما علاقه دارند، گروهی تشکیل می‌دهند و در آن، به بحث و تبادل نظر می‌پردازند. رویدادهایی را برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنند، با هم فیلم می‌بینند و ... . این جامعه، حول محور علاقه به سینما شکل گرفته است.  

افرادی که به آشپزی علاقه دارند، در شبکه‌های اجتماعی یکدیگر را پیدا می‌کنند، دستور پخت‌های مختلف را با هم رد و بدل می‌کنند و تجربیات‌شان را به هم انتقال می‌دهند. این جامعه، حول محور علاقه به آشپزی شکل گرفته است.  

با همین الگو، می‌توانید اشکال مختلفی از جامعه را در شبکه‌های اجتماعی پیدا کنید؛ جامعه ی علاقه‌مندان به تکنولوژی؛ جامعه ی افرادی که بین کودکان کار و خیابان، غذا پخش می‌کنند؛ جامعه ی کسانی که زباله‌ها را از محیط زیست جمع می‌کنند و ... . نکته مهم این است که در این جوامع، همه در تولید محتوا مشارکت دارند. دولت یا سازمانی در کار نیست. کاربران، خودشان با هم صحبت می‌کنند و سوالات هم را پاسخ می‌دهند و رویدادهای مختلف را برنامه‌ریزی می‌کنند. یک هدف یا علاقه، آن‌ها را از سراسر جهان دور هم جمع کرده و ارتباطی بین آن‌ها پدید آورده است.  

نکته ی جالب این است که رشد و توسعه جوامع آنلاین در مرحله ی شبکه‌های اجتماعی متوقف نشده و نمی‌شود. روز به روز، بسترهای جدیدتری برای ارتباطات اجتماعی پدید می‌آید و جوامع را به سمت اختصاصی‌تر شدن می‌برد.  

در نسل جدید اپلیکیشن‌ها، کاربران با اهداف مشترک، راحت‌تر