نوآوران آنلاین- این روزها آمار نگران‌کننده‌ای از حجم قاچاق سوخت در مرزهای کشور اعلام می‌شود که همین امر ضرورت واکاوی موضوع را بیش از پیش روشن می‌کند.
یکی از علل بروز قاچاق سوخت را می‌توان پایین بودن قیمت و تسهیل در تهیه سوخت به‌ویژه بنزین را مطرح کرد که در این راستا کارشناسان اعتقاد دارند باید سیاست‌هایی در جهت اصلاح قیمت سوخت را شاهد باشیم البته نه به این معنا که قیمت‌ها افزایش یابد. موضوع کارت سوخت نیز که اخیراً بحث احیایش مطرح شده از دیگر مسائلی است که این روزها مورد بررسی قرار گرفته و چنین عنوان می‌شود که هدف از این اقدام کنترل مصرف سوخت و جلوگیری از قاچاق است.
در همین خصوص به گفتوگو با کارشناسان اقتصادی پرداختیم.
تغییر قیمت سوخت؛ بهانه‌ای برای گرانی‌های مجدد
نرسی قربان، کارشناس ارشد حوزه انرژی طی گفت‌وگویی با خبرنگار روزنامه نوآوران در تبیین ضرورت اصلاح قیمت سوخت در کشور اظهار داشت: سال‌ها پیش که قانون اجرای هدفمندی یارانه‌ها برای تصویب به مجلس تقدیم شد این موضوع منعکس شده بود که قیمت فرآورده‌های نفتی در کشور باید به قیمت‌های FOB خلیج‌فارس نزدیک شود که تا حدودی این مسیر پیش رفت، اما بالا رفتن قیمت ارز و نوسانات این حوزه موجب شد تا مجدد شاهد تفاوت قیمت سوخت در داخل و خارج باشیم.
وی افزود: در شرایطی که در داخل مرزهای کشور برای نمونه گازوئیل با قیمت 300 تومان و خارج از مرزها 6 هزار تومان است به سختی می‌توان مانع از قاچاق سوخت شد.
این کارشناس ارشد انرژی با اشاره به طرح مجدد بحث احیای کارت سوخت عنوان کرد: استفاده از کارت سوخت و همچنین تعدیل قیمت‌ها از جمله راهکارهای کاهش اختلاف قیمت سوخت در داخل و خارج است، البته به یکباره امکان تحقق این امر وجود ندارد، اما با بازگشت کارت سوخت قابل اجرا خواهد بود.
نرسی قربان معتقد است که اصلاح قیمت‌ها یکی از راه‌های جلوگیری از قاچاق است و تنها راه نیست.
وی ادامه داد: این طور که گفته شده کارت سوخت از این پس به افراد تعلق می‌گیرد و این چنین نیست که یک فرد به دلیل داشتن خودروهای مختلف دارای چندین کارت سوخت باشد.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی یکی از مزایای کارت سوخت را غیرقابل بودن انتقال سوخت دانست و گفت: نزدیک شدن قیمت سوخت داخل کشور به همسایگان از یک سو زمینه حل مشکل قاچاق را فراهم می‌کند، اما در سویی دیگر به دلیل نبود ساختارهای مناسب در کشور ما و وجود حساسیت نسبت به افزایش قیمت دلار و بنزین موجب می‌شود که قیمت همه کالاها به دلیل تبعیت از افزایش هزینه حمل و نقل و توزیع گران تر شوند؛ البته باید گفت تغییر قیمت سوخت بهانه‌ای برای گرانی‌های مجدد است و علت اصلی فضای روانی مسمومی است که در جامعه ایران وجود دارد.
نرسی قربان با انتقاد از تحت تأثیر بودن قیمت کالاها از افزایش نرخ سوخت مطرح کرد: مسؤولان باید چاره‌ای بیاندیشند و جوّ روانی ایجاد شده در صورت تغییرات قیمت را آرام کنند تا بهانه‌ای جدید برای تجربه مجدد تورم در کشور فراهم نشود.
احیای کارت سوخت به معنای دو نرخی و سهمیه‌بندی بنزین نیست
در ادامه به گفتوگو با دکتر جواد نوفرستی، استاد دانشگاه و کارشناس ارشد حوزه انرژی نشستیم. نوفرستی با بیان این‌که قاچاق از جمله بحث‌های چالش‌برانگیز در اقتصاد است، اظهار داشت: در حال حاضر آمارها حکایت از حجم 10 الی 15 میلیونی قاچاق در مرزهای کشور دارد.
وی افزود: تا پیش از سال 86 که سامانه کارت سوخت ایجاد نشده بود، مصرف سوخت کشور رقمی بالغ بر 73 میلیون لیتر بود و بعد از ایجاد سامانه کارت سوخت در تیرماه سال 86 میانگین مصرف سوخت 10 میلیون لیتر کمتر شد و همچنین شاهد بودیم که قاچاق کاهش یافت.
این استاد دانشگاه با اشاره به تک نرخی شدن و رسیدن به قیمت 1000 تومان در خرداد 94 گفت: از همان زمان زمزمه حذف کارت سوخت مطرح شد و استدلال مهم وزارت نفت در این خصوص که کارت سوخت قادر به ایفای نقشی که از آن انتظار می‌رفت، بود موجب شد تا به طور مستند در سال 95 مطرح کنند که رشد مصرف بنزین در دو سال قبل از این اقدام یعنی 93 و 94 به ترتیب به 1.6 درصد در سال 93 و 2 درصد در سال 94 رسید و از این رو کارت سوخت باید حذف می‌شد. اما رشد مصرف با حذف کارت سوخت شخصی و تک نرخی شدن بنزین در سالهای 95، 96 و 97 بترتیب 5، 8 و 11 درصد رسید.
نوفرستی با بیان این‌که قیمت بنزین حدود سه سال است که بدون تغییر باقی مانده است، مطرح کرد: وقتی در خوش‌بینانه‌ترین حالت، تورم 10 درصدی را تجربه می‌کنیم و در عین حال نرخ بنزین را ثابت نگه می‌داریم به این معناست که سالی 10 درصد بنزین کاهش قیمت داشته است و همین امر زمینه بروز اتفاقات ناگواری همچون قاچاق سوخت را ایجاد می‌کند و از دیگر سو نیز به افزایش مصرف و کاهش صرفه‌جویی دامن می‌زند.
وی تثبیت قیمت در حوزه سوخت را سیاستی اشتباه دانست و گفت: بخش عمده قاچاق به این امر بازمی‌گردد که با وجود افزایش قیمت در همه بازارها اما قیمت حامل‌های نفتی در محدوده ثابتی قرار داشت.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی با تصریح این‌که یکسان نگه داشتن قیمت بنزین همچون مشوقی برای افزایش مصرف عمل می‌کند، بیان کرد: نوسانات نرخ دلار نیز در کنار سایر عوامل موجب شده است تا قاچاق جذاب‌تر شود و شاهد روند صعودی قاچاق از مرزهای کشور باشیم که اگر جلوی آن گرفته نشود بیشتر نیز خواهد شد.
نوفرستی با انتقاد از فراهم کردن بسترهای مناسب برای قاچاق عنوان کرد: متأسفانه چه در حجم کوچک و چه به صورت سازمان‌یافته زمینه‌ها مهیاست. حال این سوال مطرح است که باید چه کنیم؛ چراکه براساس محاسبات، سود روزانه قاچاق سوخت در کشور ما رقمی حدود 80 سنت و درحقیقت بحران است و نمی‌توانیم نسبت به این امر بی‌تفاوت باشیم.
وی با ابراز نگرانی نسبت به حجم قاچاق در مرزهای کشور بیان کرد: همه نهادها ضرورت در پیش گرفتن سیاست‌هایی در راستای کاهش حجم سوخت را مطرح می‌کنند، اما در عمل هیچ اتفاقی نمی‌افتد. کمترین و ساده‌ترین راهکاری که هیچ پیامد و تورمی به دنبال ندارد این است که صرفاً استفاده از کارت سوخت را الزامی کنیم. لزوماً کارت سوخت به معنای دو نرخی و سهمیه‌بندی نیست.
این استاد دانشگاه با اشاره به سیاست اشتباه دولت در دی ماه سال گذشته مبنی بر این‌که در لایحه بودجه دولت نرخ بنزین را 1600 تومان درج کرد، گفت: اکثر کارشناسان در آن زمان به مخالفت پرداختند که جامعه کشش افزایش را ندارد و کمکی به کاهش مصرف و قاچاق نمی‌کند و فقط تور‌م‌زاست و کمر اقتصادی میلیون‌ها خانوار را می‌شکند که مجلس نیز نهایتاً با افزایش قیمت بنزین موافقت نکرد.
نوفرستی، افزایش قیمت بنزین را خودکشی اقتصادی تعبیر کرد و افزود: این اقدام تنها بر روی کاغذ ممکن خواهد بود که مثلاً بنزین را 8تا 10 هزار تومان کنیم تا قاچاق جذابیت نداشته باشد، اما نکته مهم این است که جامعه کشش افزایش قیمت را ندارد و تا حد ممکن باید از بروز بحران در کشور جلوگیری کنیم.