نوآوران آنلاین- نادیا صمدی - اين روزها كه همه ما در شبكه هاي اجتماعي به جوك سازي و تحقير توليدات صنعتي ساخت ايران مشغوليم، بدنيست كه بدانيم روزگاري در كل قاره آسيا و خاور ميانه داراي برند شناخته در توليد صنايع خانگي بوديم. كارخانه «ارج» كه در سال 1316 توسط خليل ارجمند استاد دانشكده فني دانشگاه تهران تاسيس شد، به مدد پشتكار فوق العاده او و بهره گيري از علوم و فنون روز و نيز شناخت نيازها و بازارهاي داخلي و منطقه اي به پيشرفت و شهرت باورنكردني در توليد یخچال، بخاری، ماشین لباس‌شویی و کولر رسيد. اين شركت در دهه 50-1340نه تنها بازارهاي داخلي را پوشش مي داد بلكه بيشتر كشورهاي عربي، حتي با وجود كالاهاي آمريكايي، ترجيح مي داند كه محصولات كارخانه ارج ايران را بخرند كه هم به لحاظ قيمت و كيفيت مناسب بود و هم با آب و هوا و الگوي مصرف آنها سازگارتر بود. در سالهاي بعد از انقلاب، اين صنعت بزرگ خصوصي، در كنترل دولت قرار گرفت و در چرخه اي از نابساماني هاي مديريتي، فساد و ناكارآمدي گرفتار آمد و نهايتا در خرداد 1395 اين كارخانه 80 ساله رسما تعطيل شد.
مالكيت ارج با بانك ملي بود، بنابراين با تعطيلي آن، سرنوشت ساختمان، ماشين آلات، كاركنان و از همه مهمتر «برند» آن در هاله اي از ابهام قرار گرفت. هر از چندي، شايعاتي در خصوص مالكان جديد آن در فضاي مجازي مطرح و بلافاصله توسط مقامات مسئول تكذيب مي شد. در اين فاصله، ظاهرا افراد و موسساتي، متقاضي خريد ارج بوده اند كه صلاحيت حرفه اي آنها مورد تاييد قرار نگرفته است، تا اينكه در نهايت «هلدينگ سرمايه گذاري تجارت خاور ميانه» برنده مزايده خريد شده و با گذر از مراحل مختلف و تاييد وزارت صنعت و پرداخت نقدي، قادر به كنترل كارخانه ارج مي شود. اين هلدينگ خصوصي در سال 1384 تاسيس شده و درچندين حوزه اقتصادي اعم از معادن,کشت و صنعت, ساختمان, حمل و نقل, نفت و گاز, پتروشیمی و فناوري اطلاعات (IT) فعال است. جديد ترين اقدام اين شركت علاوه بر خريد ارج، ورود به حوزه فولاد و راه اندازی واحد توليد آهن اسفنجی در منطقه کرمان و هم چنین ساخت پروفیل به دست گروه آریا آوا در منطقه قزوین است.
نحوه و مراحل خريد كارخانه ارج و برنامه هاي شركت سرمايه گذاري تجارت خاور ميانه براي احياي اين برند خوشنام ايراني را با دكتر سعيد عصمتي، مديرعامل اين شركت به گفتگو نشسته ايم. عصمتي كه داراي مدرك دكتراي اقتصاد است، در باره آينده كارخانه ارج، از برنامه اي دقيق و حساب شده اي سخن مي گويد كه به نظر مي رسد در صورت تحقق آن، نه تنها شاهد احياي ارج، بلكه بايد منتظر تحول مثبت در بازار صنايع خانگي ايران باشيم. اكنون بايد اميد وار بود كه ارج از سالها بلاتكليفي نجات خواهد يافت. ارج دوباره بر خواهد خاست؛ شايد پر شكوه تر از گذشته. اين گفتگو را پي مي گيريم:
جناب عصمتي! بحث تعطيلي كارخانه ارج و حواشي آن خيلي وقت است كه مطرح شده، شما دقيقا از چه زماني به دنبال احياي ارج افتاديد؟
ما حدودا از يك سال و نيم پيش به دنبال خريد و احياي برند ارج بوديم. در همين خصوص، با آقاي نعمت زاده وزير وقت صنعت، معدن و تجارت گفتگو كرديم. ايشان در ابتدا مايل به احيا و جابجايي كارخانه ارج نبود، اما طي جلسات مختلف توانستيم ايشان را متقاعد كنيم كه تغییر محل و لوکیشن ارج مهم نیست و احیا وفعالیت درست آن اهميت دارد. چون به نظر ما براي احياي كارخانه ارج بايد محل آن تغيير كند. البته ما مجموعه اي از پيشنهادها براي احياي برند ارج ارائه كرديم كه بر اين اساس، صلاحيت واگذاري ارج به شركت ما تاييد شد و قرار شد تا با بانك ملي به عنوان بانكي كه مالكيت ارج را بر عهده داشت، وارد مذاكره شويم. نهايتا شركت ما در مزايده تاريخ 4/6/97 برنده شد و با پرداخت نقدی به بانک ملی، مالكيت و مديريت آن را بر عهده گرفتيم.
برداخت نقدي داشتيد؟ الان انتقال آن در چه مرحله اي است؟
بله. ما ارج را با پرداخت نقدي خريديم. فرايند انتقال هم در حال طي شدن است و زماني كه هيات مديره صورتجلسات و صورت اموال و نقل و انتقال آن را ارائه كنند، ما هم با ارائه اسناد پرداخت، اين مجموعه را در اختيار مي گيريم و سريعا به دنبال اجراي برنامه ها و طرحهاي احياي ارج خواهيم بود.
حتما برنامه مشخصي براي احياي ارج داريد؟
بله. برنامه مشخص و حساب شده داريم. ما به وزرات صنعت هم براي آينده ارج يك برنامه و چشم انداز ارائه كرديم. در حقيقت ما طي بررسي هاي مختلف به اين نتيجه رسيديم كه در گام نخست بايد محل فعلي كارخانه ارج تغيير كند. زمين فعلي كارخانه بسيار گران است و براي يك فعاليت توليدي مقرون به صرفه نيست. البته تاكيد داشتيم كه برند ارج متعلق به تهران است و بهتر است كه از آن خارج نشود.به همين دليل پيشنها كرديم كه محل آن به يك شهرك صنعتي واقع در كهريزك تهران انتقال يابد. اين شهرك صنعتي، خصوصي است و متعلق به همين «شركت سرمايه گذاري تجارت خاور ميانه» است. وسعت اين شهرك با طرح هاي توسعه اش حدود 560 هکتار است كه با توجه به امكانات آن، مناسب ترين محل براي فعاليت هاي توليدي است. به اين ترتيب هم ارج در تهران مي ماند و هم جابجايي آن در درون تهران راحت تر است.
اگر ممكن است در باره اين برنامه قدري توضيح دهيد كه بدانيم بعد از انتقال ارج به شهرك مورد نظر، چه اقدامات ديگري قرار است انجام شود؟
براي احيا و راه اندازي ارج، البته متناسب براي شرايط و نيازهاي مصرفي جديد، برنامه اي در سه سطح و فاز تدوين كرده ايم:
سطح اول: ارتقاء سطح محصولات توليدي ارج به تولید محصولات high tech ازقبیل یخچال هاي ساید بای ساید, ظرف شویی, دستگاه سولار, ماکروویو, LCD و از اين قبيل است. كه چنين اقدامي در محل جديد استقرار كارخانه در منطقه كهريزك ممكن خواهد بود.
سطح دوم: توليد محصول در زمینه قبلی ارج، مثل بخاری گازی, کولر گازی, کولر آبی و از اين قبيل است. در اين حالت، كارخانه ها و يا واحدهاي صنعتي ديگر در نقاط مختلف كشور مي توانند تحت ليسانس ارج محصولاتي را توليد و با همين برند به بازار ارائه كنند. چون در هر صورت ما هم اكنون در كشور واحدهاي صنعتي مستعدي داريم که بی نام و نشان هستند و سرمايه در گردش و حجم تولیدات آنها محدود است و براي بازرگاني و بازار يابي داراي مشكل هستند. اين قبيل واحدها قادر خواهند بود طی قراردادی تحت لیسانس و QC ارج قرار بگیرند. اين اقدام مي تواند به توسعه ارج در سرتاسر كشور كمك كند و دامنه اشتغال را از محدوده كرج و تهران فراتر ببرد. ضمن اينكه به افرايش قدرت توليد و ارتقاي كيفيت و استاندارد محصولات خانگي ساخت كشور هم كمك خواهد كرد.
سطح سوم : كه ناظر به حفظ هويت و خاطره تاريخي ارج هم خواهد بود، بازسازي و تبديل ملك و ساختمان قديمي آن به يك مركز تجاري تخصصي لوازم خانگي در غرب تهران است. كه اين مكان مي تواند يك نمايشگاه بزرگ براي محصولات ارج و ديگر برندهاي كشور در زمينه توليد محصولات خانگي باشد. فروش لوازم خانگي فعلا در سه راه امين حضور متمركز است كه با توجه به اینکه در داخل محدوده طرح ترافیک قرار دارد و نيز داراي بافت فرسوده و فاقد انبارهای لازم و پارکینگ های طبقاتی مناسب است. امكان تردد راحت مشتريان و فروشندگان مهيا نيست. به هر حال در مركز تجاري لوازم خانگي مورد نظر ما، پاركينگ هاي طبقاتي ايجاد خواهد شد و با توجه به نزديكي به فرودگاه مهر آباد و نزديكي به جاده مخصوص و اتوبان كرج و نبود هر گونه طرح ترافيك حتي طرح زوج و فرد و نيز وجود انبارهاي مناسب در اين منطقه، مي تواند بازويي توانمند و خوبي براي عرضه محصولات لوازم خانگي در داخل تهران و ديگر شهرستانها باشد.
براي حفظ بعد تاريخي و يا اصطلاحا حفظ «خاطره ارج» چه ايده اي داريد؟
به لحاظ تاريخي، ارج يك قدمت 80 يا 90 ساله دارد. تقريبا مي شود گفت از قديمي ترين كارخانه هاي ساخت لوازم خانگي در ايران است. هدف ما حفظ بخشي از كارخانه ارج و تهيه ماكت ديگر قسمت هاي آن براي بازديد علاقمندان به تاريخچه اين صنعت است. بنابراين، بنا داريم كه در داخل اين مركز تجاري لوازم خانگي، يك موزه محصولات ارج هم در قسمت فضاي سبز احداث نماييم كه بازديد براي عموم آزاد باشد
پس با اين توضيحات، هدف شما صرفا بازسازي و يا توسعه كارخانه ارج نيست و به دنبال تغيير الگوي توليد و تجارت ارج و آفرينش يك ارج جديد هستيد؟
بله. اشاره كردم كه ادامه ارج با شرايط فعلي اقتصادي نيست. بنابراين ما روي دو روش ديگر براي احيا و استمرار آن هستيم. تمرکز اصلی ما روی بحث حفظ برند و در كنار آن مذاركره با شركت هاي خارجي براي توليد محصولات Hightech است. قطعا محصولات ارج در آینده جزء محصولات economy نیست و جزء محصولات بیزینسی و لاکچری محسوب می شود.لاکچری به معنای کیفیت آن است و به طور مثال دنبال ارائه سالی 10000 یخچال بی کیفیت نیستیم و دنبال تولید سالی 5000 یخچال در سطح عالي براي مشتريان ويژه خواهيم بود. بحث دوم هم اين است كه فراخوان بزنيم و واحدهاي كوچك داخلي را دعوت به مشاركت كنيم و بعد از تاييد صلاحيت، آنها را به خانواده ارج متصل كنيم. در همين شهرك هاي صنعتي واحدهاي صنعتي و نيمه صنعتي فراواني داريم كه مي توانند مثلا كولر توليد كنند و به بازرگاني ما در نزديك ترين استان بدهند كه هزينه حمل و نقل هم كاهش پيدا خواهد. در واقع به شكل جوينت وينچر (Joint venture) بتوانيم با همديگر همكاري داشته باشيم. البته اين دو طرحي كه عنوان كردم مخالف هم نيستند و در راستاي هم قابل اجرا هستند
فكر مي كنيد كه احياي برند ارج چه اهميتي مي توند در شرايط امروز داشته باشد؟
اولا ارج نه يك نام تاريخي بلكه يكي از صنايع افتخارآميز ما هم بوده است. ارج در سال 1317 پنجمین کارخانه لوازم خانگی دنیا و اولی در آسیا بود. بنابراين زنده كردن ارج و زنده نگداشتن نام آن را وظیفه ملی خودمان ميدانيم. بد نيست بدانيد كه ارج نخستين كارخانه ايراني است كه به دنبال پيوند و اتصال دانشگاه و صنعت بود. و دانش و فن را در عمل تبديل به كالاي صنعتي مي كرد. با اين حال، بايد ببينيم كه برندها قرار است به ما كمك كنند و يا ما به برندها كمك كنيم. واقعيت اين است كه در حال حاضر برند ارج آسيب ديده و نياز به كمك دارد. برند میتواند مساوی با یک پرچم باشد مثل برند کوکا کولا در امریکا یا هیوندای در کره. ما به دنبال این هستیم که این برند به جایگاه اصلی خودش برگردد و در ارتقاي جایگاهی اش می تواند یک سری از معضلات کشور را حل کند. اگر در این فضا به دنبال کار مهندسی و یک کار بروز باشیم بدون برند نمیشود موفقیتی کسب کرد و این برند سازی می تواند یک بازوی گره گشا برای مسائل دیگر کشور باشد. هم اشتغال ايجاد كند و هم صادرات غير نفتي ما را توسعه دهد و هم ارز آوري داشته باشد. البته در كنار برند سازي و يا حفظ برند بايد به دنبال تبليغات و تحقيقات (R&D ) هم باشيم كه ما در اين زمينه ها هم پيش بيني ها و برنامه هايي داريم
پيش بيني اشتغالزايي هم داريد ؟
پيش بيني ما اين است كه در صورت ايجاد صنايع هاي تك(Hightech) با برند ارج، در فاز اول حداقل 500 تا 600 نفر اشتغال زايي در كهريزك داشته باشيم. البته ما بیشتر دنبال اشتغال های غیر مستقیم هستیم و برای ما جریان تولید مهم است. در این راه اگر بتوانیم یک زمينه اشتغال ایجاد کنیم و یک طیف بازرگانی, بازاریابی, فروش و کارگری را به خود جذب کنیم، براي ما کافی است.
به عنوان آخرين سوال بفرماييد كه وضعيت فعلي كارخانه ارج چگونه است؟
كارخانه ارج در حال حاضر در دوران كمترين پرسنل خود است و اکثرا پرسنل در بخش نگهبانی هستند و كاركنان دیگر آن بازنشسته شده اند و یا خود را بازخرید کرده اند. يك بخش از ماشين آلات آنرا براي پرداخت سنوات پرسنل فروخته اند و بقيه هم نياز به بازسازي دارد. اما مهم نیست که ارج چه چیزی دارد مهم این است که در آینده چه چيزي مي تواند داشته باشد!