نوآوران آنلاین- بر چه اساس درآمدهای آموزش و پرورش باید اختصاصی شوند؟ پیش از اختصاصی شدن درآمدها در این سازمان، تمام درآمدهای این وزارتخانه به بخش درآمد عمومی کشور واریز می‌شد و پس از آن سازمان مدیریت بودجه و برنامه‌ریزی براساس اولویت، چگونگی مصرف این درآمدها را مشخص می‌کرد. در مقابل آنچه رخ می‌داد بی‌توجهی به برخی از نیازهای اولیه مدارس بود، زیرا قطعا از نگاه سازمان برنامه و بودجه، بودجه موردنیاز برای افزودن یک کلاس درس در روستایی دورافتاده به مراتب اهمیت کمتری از حل یک معضل کلان کشوری دارد. غرض از این سخن بی‌توجهی این سازمان نسبت به معضلات کلان این وزارتخانه نیست بلکه اگر بنا به اولویت بندی در سطح کلان کشوری باشد قطعا مسائل خردتر اولویت کمتری خواهند داشت. در نهایت فهرست درخواستی به منظور تخصیص بودجه به مدارس در استان‌ها و شهرستان‌های کوچک ماه‌ها و شاید سال‌ها در سازمان برنامه و بودجه باقی می‌ماند و هیچ‌فردی پاسخگوی برآوردن این نیازها نبود. در واقع درآمد آموزش و پرورش بیش از حل مشکلات این وزارتخانه صرف حل اولویت‌های کشوری می‌شد. با تصویب این مصوبه آموزش و پرورش استان‌ها صفر تا صد درآمد حاصل از فروش و اجاره املاک، دارایی‌ها و... را در استان خود برای امر آموزش و تربیت دانش‌آموزان خرج کرده و دیگر نیازی به فرستادن این پول به مرکز و سازمان برنامه و بودجه ندارند.
اختصاصی شدن به معنای عدم‌کنترل نیست
آیا اختصاصی شدن این درآمدها به معنای از کنترل خارج شدن آنهاست؟ خیر. در واقع خزانه‌داری و سازمان برنامه و بودجه هر استان بر نحوه خرج این بودجه نظارت می‌کند و آموزش و پرورش استان‌ها نمی‌توانند بی‌ضابطه و قانون اقدام به خرج این منابع کنند. نکته حائز اهمیت و امیدوارانه آن است که درآمد هر استان تنها برای رفع نیازهای آموزشی خودش هزینه می‌شود. به‌عنوان مثال درآمد شیراز را برای اصفهان یا هر شهر دیگری مصرف نمی‌کنند. اجرای طرح مذکور به‌ویژه در مناطق محروم کشور از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، زیرا معمولا در هنگام تخصیص بودجه این مناطق از چشم مسئولان آموزشی در پایتخت به دور می‌مانند و شاهد این مدعا وجود بسیاری مدارس غیراستاندارد، فرسوده و ناایمن در بسیاری از مناطق محروم کشور است.
مصوبه تغییر کاربری فضاهای مازاد
نمایندگان مجلس برای حل معضل و مشکلات مدارس به‌ویژه در مناطق محروم مصوبه دیگری نیز مبنی بر تغییر کاربری فضاهای مازاد را نیز در دستور کار داشتند که براساس آن می‌توان بخشی از املاک و فضاهای آموزشی را تغییر کاربری داد و وزارت آموزش و پرورش را نیز از پرداخت کلیه عوارض شامل تغییر کاربری و نقل وانتقال املاک معاف کرد. اگر آموزش و پرورش بتواند بخشی از فضاهای آموزشی خود را تغییر کاربری داده و به فروش برساند از منافع حاصل از آن می‌توان برای بهبود وضعیت مدارس دیگر استفاده کرد. البته منظور از این طرح فروش مدارس فعال و دارای دانش‌آموز نیست، زیرا این کار نه‌تنها گرهی از مشکلات بی‌شمار این وزارتخانه باز نمی‌کند، بلکه گره کور دیگری را نیز به آنها اضافه می‌کند. در برخی ازروستاها مدارسی وجود دارد که به‌دلیل مهاجرت ساکنان روستاها به شهرها خالی و بی‌استفاده شدند و بنابراین قادر نیستند باری از دوش نظام آموزشی کشور بردارند، اما فروش آنها می‌تواند بار سنگین مشکلات مالی آموزش و پرورش در آن شهر یا روستا را به اندازه‌ای کم کند. بنابراین به فروش رساندن و خرج هزینه آنها برای نوسازی برخی از مدارس می‌تواند راه‌حل بسیار مناسبی برای کاربری سودمند این فضاهای آموزشی باشد. کارشناسان و افراد ذیصلاح فضاهای مازاد در استان‌ها را تشخیص می‌دهند. نکات روشنی در این طرح وجود دارد؛ نخست آنکه اگر تراکم دانش‌آموزان در برخی از مدارس استان‌ها بالا باشد قطعا مدارس آن استان را نمی‌توان به‌عنوان فضای مازاد در نظر گرفت. ثانیا اگر در یک استان دانش‌آموزان از معضل کمبود مدارس رنج ببرند قطعا نمی‌توان دست به تغییر کاربری در آنها زد. در واقع در این صورت نه‌تنها نباید مدرسه را تغییر کاربری دهیم بلکه باید به فکر ساخت و نوسازی مدارس در این استان‌ها و مناطق باشیم.
مشکلات مالی تنها مساله نیستند
مشکلات مالی آموزش و پرورش تنها معضل نیستند، اما این به معنای آن نیست که مشکلاتی کوچک‌اند. برخی از صاحب‌نظران معتقدند مشکلات مالی بزرگ‌ترین دلیل بی‌انگیزگی و بی‌علاقگی برخی دانش‌آموزان و معلمان به سیستم آموزش و پرورش و تدریس و علم آموزی هستند. اگر این عامل را در محیط کوچکی مانند یک مدرسه در استانی محروم بررسی کنیم به‌نظر ایده‌ای درست می‌آید. اغلب افراد در مناطق محروم و شهرهای کوچک از شرایط مالی بسیار مناسبی برخوردار نیستند. علاوه براین مدارس در مناطق محروم امکانات فراوانی برای دانش‌آموزان ندارند. اگر برخی از دانش‌آموزان با بی‌علاقگی در مدرسه‌ای که حتی نیمکت مناسب برای حضور آنها سر کلاس وجود ندارد، حاضر شوند نباید بر آنها خرده گرفت. معلمی که مشکلات مالی فراوان معیشتی دارد نیز قطعا از تمرکز کافی برای تدریس برخوردار نیست. اگر فرض را بر آن بگیریم که تنها مشکلات مالی زمینه‌ساز کمبود نشاط و شادی در مدارس هستند بنابراین دانش‌آموزان در مدارس غیردولتی و شهرهای بزرگ باید حضور خود را در مدرسه به فال نیک بگیرند و همواره با نشاط و شادابی خاص در فضاهای آموزشی مجهز خود حضور داشته باشند، در حالی که در عمل بدین گونه نیست. بنابراین معضلات آموزشی در مدارس را علاوه بر مسائل مالی باید در موارد دیگری نیز جست.
طرح نیازمند نظارت و ارزیابی است
یک عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در گفت‌و‌گو با «آرمان» با مثبت ارزیابی کردن این اقدامات می‌گوید: این راه‌حل می‌تواند مسائل استراتژیکی را به‌دنبال داشته باشد و طبیعتا نیازمند آزمودن آن هستیم تا به نتایج مثبت یا منفی مصوبه به درستی پی ببریم. کارن خانلری می‌افزاید: دوستان در کمیسیون‌های مربوطه بررسی‌های کارشناسانه بر مصوبه اختصاصی شدن درآمد وزارت آموزش و پرورش انجام داده‌اند و راه‌حلی است که می‌تواند تاثیرات خوبی به همراه داشته باشد، اجرای آن به‌نظر سخت می‌آید، زیرا یک برنامه راهبردی است. او خاطرنشان می‌کند: وزارتخانه می‌تواند در ارتباط با به‌کارگیری منابع‌مالی صاحب‌نظر بوده و قدرت تصمیم‌گیری داشته باشد. در هر صورت وابستگی صرف به بودجه‌های دولتی که ماحصل مالیات و درآمدهای نفتی هستند عواقبی با خود به همراه می‌آورد. بنابراین اگر آموزش وپرورش صرفا امیدوار به درآمدها و بودجه دولت باشد ممکن است دچار معضلات و مسائلی شود. خانلری می‌افزاید: اگر آموزش و پرورش منابع درآمدی مشخص و از پیش تعیین شده داشته باشد قطعا با سرعت بیشتری در راستای نیازهایش تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی می‌کند و امیدوارم اختصاصی شدن درآمدها تا حدودی اوضاع نابسامان مالی آموزش و پرورش را بهبود بخشد. او تاکید می‌کند: تاسیس مدارس در اولویت اول هزینه‌های آموزش و پرورش نیست، اما امیدوارم این طرح به وضع معیشتی معلمان و ارائه خدمات و امکانات آموزشی سر و سامان دهد. خانلری می افزاید: تا هنگامی که بتوانیم وضعیت آموزش و پرورش را سامان دهیم اجرای این طرح با مشقت خواهد بود، زیرا مشکلات بزرگی را باید در حوزه آموزش و پرورش حل کنیم. او تاکید می‌کند: در ابتدای اجرای این مصوبه اشتباهات یا مسائلی وجود خواهد داشت، اما نباید به‌دلیل امکان بروز این مشکلات دست از اجرای این راهکار کشید، زیرا احتمال سوء استفاده افراد از بودجه و درآمد آن وجود دارد و هر جا نظارت و پشتیبانی سیستماتیک که جزو وظایف دولت است رخ ندهد، سوء استفاده های مالی امکان وقوع دارند. خانلری می‌افزاید: اگر نگاهی منفی به این کار داشته باشیم باید از هر حرکت جدیدی اجتناب کنیم. بنابراین باید دل به دریا بزنیم. در مورد نحوه اجرای این مصوبه کار کارشناسی زیادی انجام شده است و می‌تواند نتایج خوبی به همراه داشته باشد. البته همواره احتمال آزمون و خطا وجود دارد بازخوردهای مثبت این مساله ما را به ادامه آن مطمئن می‌کند و در غیراین صورت روش را تغییر می‌دهیم. او می‌گوید: بودجه یا درآمد اختصاصی آموزش و پرورش به آن معنا نیست که منابع مالی در اهدافی بلندمدت یا میان‌مدت غیراز اهداف دولتی این وزارتخانه و به میل آموزش و پرورش هزینه شود.
منبع: آرمان