نوآوران آنلاین- یکی از مهم ترین مسائلی که این روزها ذهن مردم همه دنیا را به خود مشغول کرده است، جهان پس از کروناست.
جهان پساکرونا از ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... مورد بررسی قرار می گیرد و نمی توان از یک بُعد آن را مورد بررسی قرار داد.
بدون شک در همه زمینه ها تغییراتی ایجاد خواهد شد و کشورهایی در این میان پیروز خواهند بود که بتوانند نقش مهمی در اتخاذ تصمیمات شان در حوزه های مختلف به ویژه سیاسی و اقتصادی ایفا و اوضاع را کنترل کنند؛ از این رو باید تأکید کرد که مسؤولان کشور ما نیز به این نکته مهم توجه داشته باشند و اجازه ندهند که شرایط کشور از این بدتر شود.
در همین خصوص به گفت‌وگو با دکتر مهدی مطهرنیا، آینده پژوه، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی پرداختیم. طی تماس تلفنی که داشتیم، دکتر مطهرنیا مشغول نگارش مقاله ای تحت همین عنوان بود و در گفت و گو با ما درخصوص جهان پساکرونا به این نکات مهم اشاره کرد که تقدیم مخاطبان گرامی می شود.
مطهرنیا طی گفت و گویی با خبرنگار نوآوران با بیان این‌که کشور ما قبل از کرونا به دلیل فشارها و تحریم های آمریکا شرایط نامناسبی داشت و اقتصاد ما گرفتار مشکلات بسیاری بود، اظهار داشت: جهان پساکرونا جهانی بسیار پرتلاطم خواهد بود. ما در آبشار تغییرات بین‌المللی قرار داریم و پیشران‌های گوناگونی نشان می‌دهد که نوعی نومدرنیته و در نتیجه آن نامدرنیسمی در جهان بروز خواهد کرد که از انقلاب‌های پیشین فکری و دستاوردهای کهن ناشی از مدرنیته و مدرنیسم قرون گذشته پیامدهای بیشتری خواهد داشت.
وی با اشاره به این‌که کرونا به عنوان یک شگفتی‌ساز حتی دولت‌های پیشروی جهان را در وضعیت غافلگیرکننده قرار داد، اما آن‌ها آموخته‌اند که از تهدیدها فرصت بسازند، تصریح کرد: کشورهایی می توانند از این بحران فرصت‌آفرینی می کنند که نگاه پیشروانه بر اثر تفکر سیستمی و انتقادی حاکم بر نگرش آینده‌اندیشانه خود دارند؛ از این رو باید گفت آن‌چه که اکنون شاهدش هستیم سرعت و شتاب امواج سهمگین رودخانه‌ای است که از طریق آبشار تغییرات در حال ریزش به اقیانوس است و بدین ترتیب باید این نکته را مورد توجه قرار دهیم که دوران ارباب حلقه‌ها پایان یافته است و دورانی آغاز می‌شود که در آن ارباب لحظه‌ها بتوانند به ادراکی از این اوضاع دست یابند. در این وضعیت باید در لحظه دگرگون سازانه ناشی از این تغییرات بیاندیشیم و چریکی عمل کنیم.
این آینده‌پژوه ادامه داد: کشورهایی می‌توانند در این وضعیت سهمگین فروریزش آبشار تغییرات از فرصت‌های موجود و تهدیدات بین‌المللی استفاده کنند که دارای ارباب لحظه‌ها باشند و در لحظه، دگرگون‌سازانه بیاندیشند و در عمل چریکی اقدام کنند. بدین ترتیب باید گفت این بحران یک جهان بشری را تغییر و تحولی عظیم خواهد داشت.
دکتر مطهرنیا با بیان این‌که زیست‌جهان در این‌جا به معنای جهان اندیشه‌ای ملزم به امر واقع زندگی بشر است، گفت: جهان‌زیست تفکر و ذهن بشر، جهان‌زیست ارتباط بین انسان‌ها، جهان‌زیست سیاسی، فناوری، الهیات و ماوراءالطبیعه، بین‌المللی، جهان‌زیست حیات اجتماعی - سیاسی بشر در آستانه ابدیت یک زمانه و ورود به زمان جدیدی قرار گرفته است که عدم ادراک آن از سوی لایه‌های گوناگون حیات بشری می‌تواند برای آن لایه‌ها هزینه‌هایی گزاف را در آینده فراهم کند و این نه تنها کشورهای عقب‌مانده بلکه حتی کشورهای توسعه یافته غفلت کننده را نیز می‌تواند از اوج قدرت به حضیض آورد.
وی تأکید کرد: ما در جهانی زیست می‌کنیم که آبشار تغییرات وجود دارد و ارباب لحظه‌ها سرنوشت‌ساز خواهند بود. در بُعد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و دیگر نیروهای پیشران جامعه بشری تغییر و تحولات به‌سزایی در حال شکلگیری است و بحران کرونا به واقع به گونه‌ای کاتالیزور و شدت‌بخش جریان فروریزش تفکرات کهن و برآمدن تفکرات جدید در لایه‌های گوناگون زیست‌جهان مطرحی است که از آن نام بردم.
دکتر مطهرنیا مطرح کرد: در عرصه سیاست، اقتصاد و همچنین آیین‌های اعتقادی بشر تغییر و تحول و تلاطم بیشتر یا اثرگذارتری را می‌توانیم ردیابی کنیم. آن‌چه که اکنون مورد پرسش است بیشتر در عرصه سیاسی و اقتصادی است؛ چراکه این دو زمینه بیشتر با زندگی روزمره و لایه‌های زیرین حیات آدمی در این دوران بحرانی ارتباط و اصطکاک می‌یابد.
وی با تأکید بر این‌که در دوران پساکرونا در کنار سیاست، خروجی‌ها و پیامدهای آن در عرصه اقتصاد باید مسائل را پیگیری کرد، عنوان کرد: اقتصاد جهانی با توجه به وضعیت موجود در لایه‌های گوناگون بنیادهای مالی، تجاری و توسعه اقتصادی و همچنین نوسانات ناشی از بازار طلا، نفت، ارز و انقلاب ناشی از جهت‌گیری شرکت‌ها و سازمان‌های فرادولتی و موضع‌گیری‌های رهبران قدرتمند این شرکت‌ها در برابر دولت‌های رسمی و اثرگذاری آن‌ها بر کنفرانس‌های فرادولتی مانند داووس در مونیخ نشان‌دهنده این است که ما در آینده شاهد بازتعریف جغرافیای اقتصادی و سیاسی جهان خواهیم بود. اکنون این بیل گیتس است که هزینه ساخت داروی درمانی کرونا را برای هفت شرکت عظیم جهانی تامین می کند تا به جهانیان در اریکه خدمت‌رسانی ویژه دولت‌ها برای صیانت نفت از ملت‌ها وارد عمل شود.
این آینده‌پژوه افزود: اقتصاد جهانی اکنون در یک وضعیت پوست‌اندازی بزرگ است و اقتصادهای بزرگ جهان در واشنگتن، پکن، توکیو، پاریس و لندن و پایتخت‌های سایر کشورهای پیشرفته جهان اکنون با لرزش‌های شدید مواجه است و با وجود این‌که سناریوی شکلگیری کرونا و برسازی اقتصاد چین از طریق خرید سهام شرکت‌های ورشکسته ناشی از بحران کرونا مطرح است باید بگوییم که به نظر می‌رسد این سناریوی مطلوب چینی‌ها چندان جای شکل‌دهی عملیاتی نیابد و سناریوی مطلوب دور از دسترس ممکن تلقی شود.
دکتر مطهرنیا گفت: آثار و پیامدهای ناشی از تحولات متفاوت اقتصادی که به آن‌ها اشاره کردم و بحران‌های طبیعی که در کنار سیل و زلزله به یک فرابحران طبیعی ناشی از گسترش ویروس کرونا پیوند خورده است نشان می دهد که اقتصاد جهانی و بازارهای اصلی اقتصاد جهانی در شعب گوناگون آن با مسائل جدی مواجه خواهند شد. به هر تقدیر آن‌چه مسلم است این است که اقتصاد جهانی با احتمال اثرات ناشی از ویرانگری کرونا در نگرشی آینده پژوهانه احتمالا حداقل پنج درصد اُفت جهانی را با خود به همراه خواهد داشت. وقتی می گویم احتمالا درواقع نگرش آینده پژوهی است و کلمه «ممکن» به کار نمی‌رود. لذا باید بگویم که اقتصاد جهانی به احتمال زیاد حداقل پنج درصد اُفت جهانی را شاهد خواهد بود.
وی اظهار داشت: از نظر سیاسی باید بر این نکته توجه کنیم که اکنون آثار یک حرکت سیاسی و شاید بزرگ‌ترین و ملموس‌ترین بحران نسل ما در حال حاضر در زیست‌جهان سیاسی خود را به نمایش گذارد؛ این در حالی است که مهم‌ترین بحران حاصل از این وضعیت بحرانی ناشی از گسترش ویروس کرونا در ابعاد بین‌المللی در زیست‌جهان اندیشه و تفکر آیینی بشر خود را بروز خواهد داد، اما این بزرگ‌ترین و ملموس‌ترین بحران برای جامعه ما به عنوان بحرانی نزدیک‌تر از اهمیت بیشتری برخوردار است و آن هم بحران در زیست‌جهان سیاسی است.
این تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: بارها تاکید کرده ام که نخستین کارکرد دولت‌ها براساس حتی نظریات متکی بر قدرت مطلقه در ادبیات سیاسی مانند نظریه توماس‌هابز انگلیسی است که چنین عنوان می‌کند برای ایجاد نظم و به طبع امنیت گرگ‌ها باید قدرت مطلقه را به گرگ بزرگ‌تر بخشید تا بتوان از نفس جامعه مدنی در پرتوی یک قرارداد اجتماعی حمایت کرد، صیانت نفس آدمیان است. پس کارکرد اولیه تمام قدرت‌های سیاسی در قالب دولت و حکومت‌ها صیانت از نفس است و اگر در این بحران کرونا دولت‌های حاکم بر پایتخت‌های کشورهای گوناگون با گرایش‌های گوناگون و مختلف و متنوع سیاسی - عقیدتی نتوانند قدرت خود را در صیانت نفس از شهروندان و تابعین قدرت سیاسی خود به نمایش گذارند مشروعیت عملی و عینی آن‌ها با پرسش جدی از سوی افکار عمومی روبه‌رو و به تبع میزان مشروعیت آن‌ها کاهش می‌یابد و این در کشورهای دارای بی‌ثباتی سیاسی در محیط اقدام میان حکومت، دولت و ملت‌ها تشدید یافته و امکان بروز بیشتری پیدا می‌کند و احتمال ایجاد نابه‌سامانی‌های اجتماعی و طغیان‌های سیاسی را افزایش می‌بخشد. لذا در کشورهایی که از یک جهت اقتصاد شکننده دارند و از سوی دیگر با لرزش‌ها و تکانه‌های بزرگ مشروعیتی در کالبد اقدام سیاسی خود روبه‌رو هستند این دوران بسیار سخت خواهد بود.