نوآوران آنلاین- بر کسی پوشیده نیست که رفاه اجتماعی یکی از مؤلفه های مهم در تعیین توسعه یافتگی کشورهاست. هر چه افراد یک جامعه از رفاه بیشتری برخوردار باشند، می توان گفت که دولت آن کشور عملکرد قابل قبول تری دارد.
بر همین اساس طی سال های اخیر، بسیاری از کشورها تلاش داشته اند تا شرایط مطلوبی را برای زندگی اقشار مختلف جامعه شان فراهم کنند.
ساده ترین اصلی که دولت ها در تأمین نیازها و انتظارات مردمان شان باید مورد توجه قرار دهند، فراهم آوردن نیازهای اولیه یعنی خوراک، پوشاک و مسکن است. به عبارتی، امروزه بسیاری از کشورهای توسعه یافته بر تأمین نیازهای اولیه مردم جامعه تأکید دارند و ریشه کن کردن فقر در اولویت همه سیاستگذاری های آن هاست.
ممکن است که رفاه در میان جوامع مختلف و یا حتی در بین افراد یک جامعه به شکل های گوناگونی تعبیر و تفسیر شود، اما در تمامی آن ها بر این امر تأکید می شود که بیکاری، فقر، بی خانمانی و اعتیاد، از جمله مسائلی است که باید دولت ها در راستای رفع آن ها اقدام به اتخاذ و اجرای تصمیمات مناسب نمایند.
مایه تأسف است که باید اذعان کنیم در کشور ما مسؤولان امر گرچه در اظهارات شان بر رفع فقر و ناهنجاری های اجتماعی تأکید می کنند، اما آن چه در نهایت به عینه قابل مشاهده است، نتیجه ای غیر از این است و مشکلاتی همچون فقر، اعتیاد، بی خانمانی و ... به چشم می خورد و طی سال های اخیر نیز به دنبال تعمیق مشکلات اقتصادی، گسترش یافته اند.
معضلات و ناهنجاری های کنونی گرچه در حوزه اجتماعی مورد بحث و بررسی جامعه شناسان است، اما اگر به آسیب شناسی ریشه این مشکلات بپردازیم، بدون شک در بسیاری از موارد به شرایط اقتصادی کشور و به دنبال آن خانواده ها برمی‌خوریم که اگر با درایت بیشتری اقداماتی در زمینه بهبود وضعیت معیشتی و رفاهی جامعه انجام می دادند، امروزه با این سطح از معضلات اجتماعی روبه رو نبودیم.
تأمل پیرامون این نکته ضروری است که رفاه اجتماعی که امروزه بسیار بر آن تأکید می شود، تنها محدود به حوزه اجتماعی نیست و تحقق آن مستلزم ساماندهی در تمامی حوزه ها اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... است. امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا تصمیماتی که در سطح کلان اتخاذ می شود با در نظر داشتن ایجاد رفاه در همه جوانب زندگی مردم است و تنها بر یک بُعد تأکید نمی شود.
در همه تعاریفی که از رفاه اجتماعی بیان می شود، بر اقتصاد خانواده ها در جوامع انسانی تأکید شده است، اما طی سال های اخیر تا حدی این مقوله گسترده شده است و رفاه اجتماعی پا را فراتر از تأمین نیازهای اولیه گذاشته و آرامش روحی و روانی اقشار مختلف جامعه را نیز در بر گرفته است و جامعه شناسان، تأمین آرامش را ضرورتی انکارناپذیر دانسته اند.
در اهمیت این نکته همین بس که "فیتز پاتریک" در تعریفی که از رفاه اجتماعی ارائه کرده است بر شادکامی، تأمین ترجیحات و نیازها، رهایی و مقایسه های نسبی که یک فرد از نظر رفاه خود با دیگران دارد، تأکید کرده است.
پیش تر از او "فیگو" رفاه اجتماعی را مقوله ای کمّی دانست که با پول و آمال و آرزوهای فرد قابل قابل اندازه گیری بود.
با نگاهی ساده به جوامع انسانی کنونی می توان به این نتیجه رسید که نظریه “ فیتز پاتریک “ تناسب بیشتری با مفهوم رفاه در جوامع امروزی دارد و علاوه بر تأمین نیازهای مادی، رضایت معنوی که خود را در قالب شادکامی متجلی می سازد، از اهمیت بالایی برخوردار است.
اگر به بررسی زندگی اقشار مختلف در کشورمان بپردازیم به این نتیجه می رسیم که متأسفانه مسؤولان در تأمین رفاه مادی و معنوی کارنامه درخشان و قابل دفاعی ندارند.
در حال حاضر با شمار بالای بیکاران، معتادان و بی خانمان ها در کشورمان مواجه ایم که زیبنده نیست.
گسترش این گونه معضلات اجتماعی تا حدی بوده که برخی مناطق پایتخت همچون حوالی شوش، به محلی برای بی خانمان هایی تبدیل شده است که حتی در میان آن ها افرادی سالم به چشم می خورند که در دام اعتیاد گرفتار نشده اند و تنها به دلیل نداشتن مکانی برای زندگی به این مناطق پناه برده اند.
در محله های شوش، مولوی، گمرک و دروازه غار شاهد هم جواری معتادان و بی‌خانمانانی هستیم که اگر به بررسی ریشه مشکلات آن ها بپردازیم، بسیاری از این افراد که گرفتار اعتیاد شده اند در توجیه تعیین اشتباه مسیر زندگی شان، به فقر خانواده های شان اشاره می کنند و اعتیاد را به اشتباه راه فراری برای رهایی از مشکلات اقتصادی شان بیان می کنند.
این قشر جامعه به شدت نیازمند حمایت های مسؤولان هستند؛ به ویژه در شرایط کنونی که با شیوع ویروس کرونا مواجه هستیم.
بسیاری از افرادی که بیشترین آسیب پذیری را دارند امکانات لازم برای مراقبت از خود و رعایت بهداشت فردی برای در امان ماندن از ویروس کرونا را ندارند.
این در حالی است که مکرر از سوی مسؤولان بر این امر مهم تأکید می شود که باید همه در خانه بمانیم و حتی بسیاری از مشاغل، دانشگاه ها و مدارس تعطیل شده اند تا تجمعات انسانی به حداقل برسد، اما توجهی به جمعیت بالای بی خانمان های مناطق شوش، مولوی، دروازه غار و گمرک نمی شود.
حال این سؤال مطرح است که چطور می توان امید به مدیریت شرایط بحرانی کنونی داشت. بدیهی است تا زمانی که چنین تجمعاتی آن هم بدون رعایت کوچک ترین نکات بهداشتی و مراقبت فردی در کشورمان وجود دارد، مبارزه با کرونا و کاهش شمار مبتلایان غیرقابل تحقق خواهد بود.
پر واضح است تا زمانی که نهادها و سازمان های مربوطه قادر به ساماندهی بی خانمان ها نباشند، مبارزه با کرونا و پیروزی بر آن ممکن نخواهد بود و زنجیره ابتلاء به این بیماری همچنان ادامه دار خواهد بود.
با بررسی های میدانی خبرنگار روزنامه نوآوران با خبر شدیم که علت بسیاری از تجمعات بی خانمان ها در برخی محلات تهران به این موضوع بازمی‌گردد که بسیاری از مراکز ترک اعتیاد تحت پوشش بهزیستی اقدام به تعطیلی و ترخیص معتادان کرده و نهایتاً این جمعیت به مناطق گمرک، دروازه غار و شوش سرازیر شده اند و اکنون شاهد شلوغی چنین محله هایی آن هم در روزگاری هستیم که تأکید مؤکد بر عدم هرگونه آمد و شد می شود.
متأسفانه باید گفت تداوم طرح فاصله گذاری اجتماعی که اکنون چاره ای جز اجرای آن نداریم، موجب آسیب بسیار به همه مشاغل و اقتصاد خانوارها شده است و امیدواریم مسؤولان در عمل و نه شعار، اقدامات مجدانه ای در این راستا انجام دهند.
در همین خصوص به گفت و گو با دکتر کوروش محمدی، رئیس انجمن آسیب شناسی ایران و همچنین عضو شورای شهر اصفهان پرداخته ایم که از نظر می گذرد:
دکتر محمدی، ضمن انتقاد از بیرون راندن افراد از مراکز ترک اعتیاد تحت پوشش بهزیستی اظهار داشت: اگر نگرانی از بابت ابتلای بیشتر افراد به ویروس کرونا در این مراکز وجود دارد، باید با رعایت نکات بهداشتی مانع از ابتلای بیشتر آن ها شد و این که معتادان از این مراکز بیرون رانده شده اند موجب تجمعات آن ها در دیگر نقاط شده است که خود به بروز بحران های جدید دامن می زند و چنین نگاهی موجب می شود که کنترل ویروس کرونا از اختیار خارج شود.
وی افزود: در بحث آسیب های اجتماعی باید ابتداء مسائل انسانی و شأن و حرمت افراد را در نظر بگیریم؛ به این معنا که بپذیریم برخی شهروندان در جامعه آسیب دیده اند و زمانی که در شرایط بحرانی مضاعفی همچون اکنون که کرونا گسترش یافته است قرار می گیرند، طبیعتاً نیاز به حمایت مضاعف دارند و مسؤولان در رابطه با این قشر اقدامات صحیح انجام نداده اند. در حالی که رعایت شأن و کمک به آن ها وظیفه مسؤولان و حتی همه مردم است، متاسفانه باید اذعان کنیم که جامعه نیز نسبت به این قشر بی تفاوت عمل کرده است که اکنون چنین وضعیتی در شهرهای مان حاکم است که برخی شهروندان آسیب پذیر از حداقل حقوق انسانی شان برخوردار نیستند.
رئیس انجمن آسیب شناسی ایران با بیان این که مدیران شهری باید به حقوق شهروندی همه افراد به صورت برابر نگاه کنند، تصریح کرد: طبیعی است اقشاری که آسیب دیده اند نیازمند حمایت های بیشتری هستند و باید حقوق شان را استیفاء کرد.
دکتر محمدی با ابراز تأسف از این که عدم توجه به مشکلات اقشار آسیب پذیر و روانه کردن شان به بیرون از مراکز محل نگهداری شان موجبات بروز بحران های خطرناکی را فراهم می کند، گفت: در شرایط کنونی کرونا در کل دنیا قربانیانی دارد، اما در کشور ما تبعات خاص خود را دارد و ناشی از غفلت از حقوق برخی شهروندان است که باید در این زمینه تجدیدنظر صورت گیرد و شرایط خاص برخی شهروندان دلیل مناسبی برای حذف آن ها از حقوق شهروندی شان نیست.
وی افزود: در حال حاضر شرایط موجود ایجاب می کند که یا اماکنی همچون کمپ های ترک اعتیاد و مراکزی که در زمینه ساماندهی افراد بی‌خانمان فعالیت می کنند با مراقبت ویژه در این بخش ها مانع از انتقال و شیوع کرونا شوند که باید گفت ما در کشورمان این توان را نداریم و فاقد سیستم مراقبتی قوی هستیم و یا این که باید افراد پراکنده شوند و اماکن تجمعی تعطیل شوند تا از شیوع بیشتر ویروس کرونا جلوگیری شود، اما این حق را نداریم که افراد آسیب پذیر را از حقوق شهروندی شان محروم کنیم.
رئیس انجمن آسیب شناسی ایران تأکید کرد: اقشار آسیب پذیر برای جامعه خطرناک نیستند و باید به گونه ای رفتار کنیم که در آینده مشکلات اجتماعی را شاهد نباشیم. درحقیقت باید گفت سیستم مدیریتی در کشور ما به نحوی بوده که با چنین معضلاتی مواجه ایم و باید از این پس مدیریت ها به گونه ای اعمال شود که آیندگان ما با اقشار آسیب پذیر در جامعه مواجه نباشند.
دکتر محمدی رها کردن افراد آسیب پذیر آن هم گرسنه و کاملاً بی سر پناه در جامعه و فرار از اصل مطلب یعنی رفع مشکلات آن ها را به نوعی پاک کردن صورت مسأله دانست و تاکید کرد: با پاک کردن صورت مساله نمی توانیم مشکلات جامعه را رفع کنیم.
وی افزود: سال هاست که شعار می دهیم اعتیاد را بیماری می دانیم، اما هیچ گاه به عنوان بیماری با آن برخورد نکردیم و همواره به عنوان مجرم شناخته ایم. همچنین سال هاست که ضرورت رسیدگی به بی خانمان ها را مطرح کرده ایم، اما بی خانمان ها را مورد حمایت قرار نداده ایم که باید این رویه متوقف شود و فرصتی ایجاد شود تا شعارهای مان را در عمل تحقق کنیم نه این که فقط پشت تریبون های جامعه به حمایت لفظی از اقشار آسیب پذیر بپردازیم؛ چراکه این فرآیند را می توان شعارزدگی تلقی کرد که به شدت گرفتارش هستیم.