نوآوران آنلاین- این روزها موضوع داشتن سواد رسانه ای یک امر بسیار مهم به شمار می رود و در برهه ای از ارتباطات قرار داریم که بسیاری از افراد و رسانه ها برای بیشتر دیده شدن دست به هر کاری می زنند.
این رسانه ها برای کلیک بیشتر و در کنار آن تاثیر بر افکار عمومی حاضرند هر کاری انجام بدهند، هر دروغی را در لباس حقیقت به خود مخاطب بدهند و هر نسبت ناروایی را به هرکسی بدهند.
در میان این فضای غبارآلود که رسانه‌های اصلی و مرجع نقش بسزایی دارند، داشتن سواد رسانه‌ای برای مدیران و مسئولان و همچنین اهالی رسانه ضروری به نظر می‌رسد. در این باره با «اکبر نصراللهی» رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
** سواد رسانه ای چیست؟
درباره اینکه چرا مردم ما به سواد رسانه‌ای نیاز دارند؟ و برای اینکه به این سوال جواب بدهیم باید تعریف سواد رسانه‌ای را بیان کنیم. سواد رسانه‌ای یعنی برخورد فعال مخاطبان با پیام. یعنی مردمی که در معرض پیام‌های مختلف هستند وقتی پیام‌هایی را از فضای مجازی و تلویزیون، مطبوعات و خبرگزاری‌ها و سایت‌های مختلف یا در ارتباطات میان فردی دریافت می‌کنند، هر پیامی را قبول و منتشر نکنند و فهم درست و برخورد فعالی با پیام‌ها داشته باشند.
با توجه به تولید و انتشار انبوه پیام‌ها از منابع متعدد، ناشناخته و غیرمسئول ضرورت دارد تا مردم صحت پیام‌های دریافتی از رسانه‌های مختلف را با عقل سلیم، منابع معتبر رسانه‌ای، بررسی سوابق منابع دریافتی و مراجعه به افراد و گروه‌های مرجع انطباق دهند.
اگر مردم فهم درست و صحیح و برخورد فعال با پیام‌ها داشته باشند، تحت تاثیر پیام‌های بعضا نادرست و سیاسی و غیر واقعی فرستندگان پیام قرار نمی‌گیرند و این پیام‌ها را با عقل خودشان، منابع معتبر ، واقعیت‌ها و عملکرد گذشته فرستندگان و منابع خبری مقایسه می‌کنند.
** تاکتیک های رسانه ای بیشتر شده اما سواد رسانه ای نه!
امروز نیاز مردم امروز به سواد رسانه‌ای بیشتر شده است، با اینکه نیاز مردم به سواد رسانه‌ای بیشتر شده اما متناسب با رشد ، تعدد و کثرت رسانه‌ها و پیچیدگی تاکتیک های تولید و انتشار پیام ها، سواد رسانه‌ای مردم بالا نرفته است.
به عبارت بهتر و دقیق‌تر می‌توانیم بگوییم که سواد رسانه‌ای مردم نسبت به قبل افزایش یافت و مردم نیز فهم درست‌تری نسبت به قبل دارند، اما این فهم و برخورد فعال نسبت به رشد تکنولوژی‌های ارتباطی، رشد و تعدد وسائل ارتباط جمعی و پیچیدگی و تنوع و تعدد تاکتیک‌های پوشش رسانه‌ای و خبری رسانه‌ها نیست.
در این بخش هم عوامل پیدا و پنهان بسیار زیادی در حوزه تولید نشر پیام‌های رسانه‌ای پا به میدان گذاشتند و هم اینکه تنوع و پیچیدگی رفتار تولید کننده پیام بیشتر شده و هم اینکه انگیزه فرستندگان و تولید کنندگان و توزیع کنندگان پیام نسبت به گذشته مقداری غیر انسانی و غیر واقعی و مملو از اهداف سیاسی و مغایر با نیازهای مخاطب شده است. بنابراین در چنین شرایطی نیاز مردم به سواد رسانه‌ای بیشتر شده و مردم برای اینکه بتوانند تحت تاثیر اهداف و عوامل آشکار و پنهان رسانه‌ای قرار نگیرند، باید فهم‌شان و سواد رسانه‌ای‌شان را افزایش دهند.
** دام‌های رسانه‌ای گسترده‌تر از قبل شده‌اند
بعضا گفته می‌شود که سواد رسانه‌ای خاص مخاطب است، اما معتقدم که سواد رسانه‌ای خاص مخاطب نیست، همانطور که مخاطبان نیاز دارند برخورد و فهم درستی از پیام داشته باشند ، مسئولان هم به سواد رسانه‌ای نیاز دارند تا بتوانند در دام رسانه‌هایی که با هدف بهره‌برداری سیاسی، امیدزدایی ،ناکارآمد جلوه دادن کشور ، افزایش تنش‌ها و و غیرطبیعی جلوه دادن اتفاق‌های طبیعی به سراغشان می روند نیفتند.
مسئولان باید به حدی سواد رسانه‌ای داشته باشند که بتوانند از رسانه‌ها برای انعکاس خدمات نظام به مردم و ارائه تصویر واقعی از کشور و طرح مشکلات و ارائه راهکار استفاده حداکثری و درستی کنند.
** اهمیت داشتن سواد رسانه ای در بین مسئولان
نصراللهی در ادامه بیان داشت: اما در حال حاضر می‌بینیم که این فهم و برخورد فعال در بین مسئولان نیست و به همین دلیل اغلب در زمین رسانه‌ها بازی می‌کنند و به جای اینکه خودشان برای ارائه تصویر واقعی از سازمان، نهاد و وزارت‌خانه‌شان از ابزار رسانه ای استفاده کنند، در دام رسانه های داخلی و یا خارجی قرار گرفته و در زمین آنها بازی می‌کنند و مورد بهره برداری سیاسی قرار می‌گیرند.
وقتی حرفی از سواد رسانه‌ای به میان می‌آید همه فکر می‌کنند مردم باید سواد رسانه‌ای داشته باشند و اگر نداشته باشند ضرر می‌کنند و یا پیام‌های دریافتی را خوب متوجه نمی‌شوند، این درست است، اما خود رسانه‌های ما چقدر از آرایش رسانه‌ای موجود و تغییر و تحولات در عرصه رسانه‌ای و تغییر و تحولات در تعداد بازیگران رسانه‌ای و نوع بازی رسانه‌ای و جریان سازی‌هایی که دراین حوزه قرار دارد و همچنین تغییرات و پیشرفت‌هایی که در این حوزه ایجاد شده مطلع هستند؟
** رسانه های مرجع آرایش رسانه‌ای را بلد نیستند!
خود رسانه‌های ما آرایش رسانه‌ای موجود را نمی‌دانند و رقیب‌ها و دشمنان و مخاطبان خود را به طور کامل نمی‌شناسند و تصویر واقعی از سن، جنس، دغدغه، علاقه‌های مخاطب ندارند و فهم نادرستی از مسائل کشور دارند و چون این فهم درست از مخاطب، رسانه‌های رقیب و دشمن و مسائل و چالش‌ها و گفتمان‌های ضروری کشور ندارند، نمی‌توانند دیگران را آگاه کنند. چون که رسانه‌ها اول باید خودشان آگاه باشند و در وهله بعدی دیگران را آگاه کرده و سواد رسانه‌ای آنها را افزایش دهند.
به همین دلیل است که مقام معظم رهبری در بیانیه گام انقلاب با اشاره به عملکرد رسانه‌های غربی می‌فرمایند کشور در محاصره تبلیغاتی قرار گرفته است و بهتر است تا جوانان در شکستن این محاصره تبلیغاتی پیشتاز باشند.
بنابراین باید از رسانه‌ها پرسید که چه کردند که ما در محاصره تبلیغاتی قرار گرفتیم؟ و چرا وظایف خود را به درستی انجام ندادند؟ و باید چه کار کنند که کشور در محاصره تبلیغاتی قرار نگیرد و شناخت مردم از رسانه‌های دشمن، شناخت کاملی شود و اصطلاحا سواد رسانه‌ای شان بالا رود؟ تا تحت تاثیر پیام های دروغین و یک طرفه رسانه‌های غربی و کانال‌ها و منابعی که فضای مجازی هستند و ممکن است هویت‌شان برای مخاطبان پنهان بماند، قرار نگیرند.
منبع: فارس