نوآوران آنلاین- محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار، سرپرست هیأت باستان شناسی، با اعلام این خبر گفت: این پروژه با دو هدف شناسایی شواهد صنعتی در بخش جنوبی و غربی شهر تون و بازشناسی مسجد صدر اسلامی کوشک و شواهد آن انجام شد.
این عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه تهران با اشاره به کشف شواهد قطعی از کوره‌های سفال‌پزی قرون میانی اسلام و یک حوض انبار (آب انبار) مدفون شده به همراه سیستم تأمین آب آن، از قنات جهانی بلده فردوس، از شناسایی روند تحول مسجد صدر اسلامی کوشک خبر داد.
وی با بیان اینکه در این فصل نخست با همکاری پایگاه شهر تاریخی تون، مطالعات ژئوفیزیک در محدوده‌ای به وسعت یک هکتار در بخش صنعتی آن انجام و بر اساس نقشه‌های بدست آمده، سه نقطه برای کاوش انتخاب شد، افزود: تحلیل اولیه این مطالعات که با همکاری کوروش محمدخانی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی انجام شد نشان از وجود آثار معماری، سازه‌های حرارتی و تدفین در منطقه مورد نظر دارد. بر این اساس سه ترانشه برای کاوش انتخاب شد که برآیند کاوش در آن کشف دو کوره مستطیلی شکل و آثار مرتبط با آن بود.
سرپرست هیأت باستان شناسی کاوش مطالعات اولیه انجام شده در فصل اول کاوش در این محوطه را نشانِ وجود سفال با لعاب ارغوانی با فراوانی بالا در شهر تون دانست که باستان شناسان غربی آن را «گونه بامیان» نامگذاری کرده‌اند و افزود: با به دست آمدن شواهد قطعی تولید این گونه در کوره کاوش شده در این فصل، این نظر که مرکزیت این گونه در حوزه خراسان ایران قابل طرح و امکان بالایی داشته تا در افغانستان، قوت گرفته و به نظر باید در نامگذاری آن از گونه بامیان به گونه فردوس – بامیان تجدید نظر و مطالعات تکمیلی پیرامون آن را ادامه داد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با موفقیت‌آمیز دانستن مطالعات اولیه در مسجد صدر اسلامی کوشک در فعالیت‌های باستان شناسی انجام شده، گفت: یکی از مساجد اولیه منحصر بفرد در فردوس، مسجد کوشک است که در جهان اسلام با دو مسجد دیگر با نام‌های فهرج در نزدیکی یزد و «ابن طولون» در قاهره مصر قابل مقایسه است.
به گفته اسماعیلی جلودار، این مسجد دارای کتیبه‌های قرون اولیه و میانی اسلامی، در طول تاریخ همیشه مورد استفاده قرارگرفته و به دلیل مداخلات انسانی و زلزله‌های تاریخی، بارها مرمت شده است.
وی با اشاره به اینکه این مسجد از نظر معماری به ویژه پیل پایه‌های آن با ساختار ستون نماهای چهارگانه در چهار ضلع با بناهای پیش از اسلام و دوره ساسانی قابل مقایسه است، افزود: هماهنگ نشدن شبستان ستوندار این مسجد با صحن و ایوان‌های آن از نظر پلان و سازه‌ای، باعث شد تا در مجموع سه ترانشه، در این مسجد کاوش شود.
سرپرست هیأت باستان شناسی با بیان اینکه نتایج به دست آمده نشان از وجود کف‌های استقراری متعدد در مکان دارد، اضافه کرد: پایه ستون گچی، کف اولیه مسجد و استقرار پیش از اسلامی یا ساسانی برای نخستین بار در این مکان کشف شدند. در واقع در لایه‌های زیرین مسجد، شواهدی از استقراری تاریخی بدست آمد که نشان از حضور ساسانیان در این بخش از شهر تاریخی تون دارد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: شناسایی دو پایه آتشدان که در حین عملیات مرمتی سال‌های گذشته (قبل از سال ۱۳۸۵) در گوشه شرقی مسجد بدست آمده بود و در ساماندهی انبار میراث فرهنگی مشاهده شد، فرضیه وجود یک مکان مقدس آئینی (آتشگاه؟) را مطرح می‌کند که به دست آمدن نتیجه قطعی، ضرورت ادامه مطالعات در این بخش را دو چندان می‌کند.
او ادامه داد: با توجه به اهمیت یافته‌های به دست آمده از مسجد صدر اسلامی کوشک فردوس، اقدامات اولیه برای حفاظت و مرمت آثار و شواهد معماری آن انجام شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری فصل دوم پژوهش‌های باستان‌شناسی شهر تاریخی تون در فردوس خراسان جنوبی با همکاری مشترک معاونت پژوهشی دانشگاه تهران، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان جنوبی، پایگاه شهر تاریخی تون، اداره میراث فرهنگی شهرستان فردوس و مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.