نوآوران آنلاین- دکتر علی قنبری‌مطلق در آستانه هفته ملی مبارزه با سرطان در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اعلام بروز سالانه بیش از ۱۱۰ هزار مورد جدید سرطان در کشور، گفت: بروز سالیانه سرطان در زنان و مردان به ترتیب ۱۵۷ و ۱۳۰ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر است؛ هرچند این آمار از متوسط جهانی کمتر است اما طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده این بروز در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران، بیشتر خواهد شد. در مجموع می‌توان گفت که هرچند این افزایش موارد بروز در سطح جهان رخ می‌دهد، اما بیشترین میزان افزایش در کشورهای در حال توسعه اتفاق می‌افتد.
چرایی افزایش بروز سرطان در ایران
وی درباره چرایی افزایش میزان بروز سرطان در کشورهای در حال توسعه گفت: مهم‌ترین علت آن، افزایش امید به زندگی است؛ چرا که کشورهای توسعه یافته عمدتا به پیک سن جمعیت‌شان رسیده‌اند و معمولا افزایش بیشتری ندارند؛ بنابراین هرچند که بخشی از افزایش بروز سرطان در این کشورها اتفاق می‌افتد، اما عمده افزایش موارد این بیماری به دلیل افزایش سن امید به زندگی در کشورهای در حال توسعه است.
مطلق شیوه زندگی نامناسب و همچنین عوامل محیطی را از دیگر عوامل موثر در افزایش میزان بروز سرطان‌ها در کشور خواند و گفت: با توجه به موارد بروز این بیماری و عوامل موثر در آن، به منظور جلب توجه عموم و همچنین جلب حمایت سیاستگذاران و اطلاع رسانی عمومی، به صورت سالیانه، در فصول مختلف و به بهانه‌های مختلف، برنامه‌های کمپین و پویش مبارزه با سرطان را برگزار می‌کنیم. در همین راستا نیز در بهمن ماه امسال و همزمان با هفته ملی مبارزه با سرطان (اول تا هفتم بهمن ماه) این پویش را برگزار خواهیم کرد. به منظور آنکه این پویش ساختارمند برگزار شود، در آبان ماه برنامه‌های مربوطه را به دانشگاه‌های علوم پزشکی اعلام کرده و انتظار داریم که در قالب آن برنامه‌ریزی یکسری فعالیت‌های مشخص را انجام دهند. بر این اساس پکیج‌های اطلاع رسانی و مباحث آموزشی به دانشگاه‌ها فرستاده و بازخورد آن نیز به ما اعلام می‌شود. امسال نیز در هفته ملی مبارزه با سرطان علاوه بر آن که یک سری برنامه‌ها در قالب کمپین در سطح دانشگاه‌ها برگزار می‌شود، در سطح ستاد و ملی نیز همایشی را در روز هفتم بهمن ماه برگزار می‌کنیم.
۲ سند مهم در حوزه سرطان
وی از رونمایی از "سند برنامه ملی مدیریت سرطان در کشور" همزمان با برگزاری همایش روز ملی مبارزه با سرطان در هفتم بهمن ماه خبر داد و گفت: این سند تعیین کننده اهداف، راهبردها و برنامه‌ها در حوزه سرطان است؛ به این ترتیب که تا سال ۱۴۰۴ برنامه‌هایی را مشخص و هدف‌گذاری‌هایی را تعیین کرده است. رونمایی از این سند برای وزارت بهداشت و سازمان‌ها و نهادهای دیگر بسیار مهم است؛ چرا که هر کدام از دستگاه‌ها باید وظایف خود را در زمینه کنترل سرطان بدانند.
به گفته رییس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت، این سند از دو جزء اصلی تشکیل شده است؛ فرآیندهای اصلی و فرایندهای پشتیبان. فرایندهای اصلی آن شامل مباحث پیشگیری، تشخیص زودهنگام، تشخیص و درمان سرطان، مراقبت‌ها و حمایت‌های تسکینی است. فرایندهای پشتیبان آن نیز شامل هفت فرایند سیاستگذاری، مدیریت نظام اطلاعات و ثبت، توسعه شبکه ارائه خدمت، توسعه و توانمندسازی نیروی انسانی، مدیریت منابع مالی و همکاری سازمان‌های مردم نهاد و خیریه است. در هر کدام از این اجزا برای دستیابی به اهداف مد نظر، برنامه‌ریزی صورت گرفته است. به عنوان مثال در زمینه توسعه زیرساخت‌ها انتظار داریم که کل مراکز تشخیص زودهنگام سرطان تا سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری برسند و آماده ارائه خدمت باشند. بنابراین برنامه تشخیص زودهنگام باید حداقل تا سال ۱۴۰۴ در ۵۰ درصد جمعیت اجرایی شده باشد.
وی همچنین با اعلام رونمایی از "سند شبکه ملی مراقبت سرطان" همزمان با همایش ملی مبارزه با سرطان، گفت: این سند بسیار مهم است؛ چراکه نقشه راه توسعه زیرساختی مرتبط با سرطان را مشخص می‌کند و اینکه در کجای کشور چه مراکزی را برای ارائه خدمات داریم و یا باید داشته باشیم. در همین زمینه "وب جی آر اس" را طراحی کرده‌ایم که وضعیت بروز سرطان و زیرساخت‌های موجود و مورد نیاز آینده را نشان می‌دهد. این سند نیز در هفتم بهمن ماه رونمایی می‌شود.
مطلق افزود: همچنین هفتم بهمن ماه از گزارش سالیانه ثبت سرطان رونمایی می‌شود. امسال گزارش سالیانه ثبت سرطان سال ۹۳ منتشر شد و همچنین گزارش شفاهی ثبت سرطان سال ۹۴ نیز ارائه می‌شود.
چالشی به نام تشخیص دیرهنگام سرطان در کشور
رییس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت از افتتاح مراکز پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان همزمان با برگزاری همایش ملی مبارزه با سرطان در هفتم بهمن ماه خبر داد و گفت: باید بگویم که در حوزه زیرساخت‌ها، مراکز تشخیص زودهنگام سرطان از جمله مراکز و بخش‌هایی هستند که به درستی پیش‌بینی شده‌اند؛ چرا که هر زمان از سرطان صحبت می‌شود گفته می‌شود که سرطان یک بیماری سخت، اما قابل درمان است. بنابراین یکی از مواردی که یک بیماری صعب العلاج مانند سرطان را قابل درمان می‌کند آن است که این بیماری زود تشخیص داده شود و البته یکی از چالش‌هایی که در ایران درباره تشخیص سرطان وجود دارد این است که در بسیاری از مواقع سرطان دیر تشخیص داده می‌شود.
هزینه‌های بالا و تست‌هایی که اثربخشی ندارند
وی در این باره ادامه داد: نکته جالب آن است که میزان استفاده از تست‌های تشخیص زودهنگام و غربالگری نیز در کشور زیاد است. به عنوان مثال سالانه و با پوشش بیمه‌ای ۵۰۰هزار مورد ماموگرافی در کشور انجام می‌شود. همچنین یک میلیون و ۳۵۰هزار مورد تست پاپ اسمیر، یک میلیون سونوگرافی پستان و دو میلیون تست خون مخفی در مدفوع انجام می‌شود، اما تمام این موارد نهایتا اثربخشی لازم را ندارند و در بسیاری از مواقع سرطان‌ها دیر تشخیص داده می‌شوند. علت اصلی آن هم این است که برنامه نظام‌مندی در کشور برای تشخیص زودهنگام سرطان نداشته‌ایم. به منظور تحقق این موضوع از سال ۹۳ تدوین فاز پایلوت برنامه تشخیص زودهنگام سرطان آغاز شد و از سال ۹۴ و ۹۵ این فاز پایلوت در چهار شهرستان در سطح شبکه بهداشتی آغاز شد. بعد از اجرای آزمایشی این برنامه، مشکلات آن برطرف و و تلاش شد تا برنامه نظام‌مند جدیدی را از اواخر سال ۹۶ در کشور شروع کنیم. نهایتا نیز این برنامه مورد تایید معاونان مربوطه در وزارت بهداشت قرار گرفت و مقرر شد در فاز نخست از سال ۹۷ در ۵۰ هزار نفر جمعیت از هر دانشگاه علوم پزشکی اجرایی شود.
مطلق درباره چگونگی ارایه خدمت در سطح دوم به مبتلایان سرطان، گفت: زمانی که درباره برنامه‌های تشخیص زودهنگام صحبت می‌شود، بحث آن است که اگر فردی مشکوک به سرطان در سطح شبکه شناسایی شود، امکان ارائه خدمت پیچیده‌تر و تشخیصی را در سطح دوم خدمات داریم یا خیر؟ همچنین لازم است نظام ارجاع مناسب را داشته باشیم و ترجیحا این نظام ارجاع باید الکترونیک باشد تا به این ترتیب افرادی که در سطح شبکه بهداشتی، مشکوک شناخته می‌شوند بتوانند خدمات مربوط در سطح دوم را نیز دریافت کنند.
وی افزود: برای آنکه بتوانیم این چالش را در قالب برنامه توسعه شبکه ارائه خدمت برطرف کنیم، مراکز تشخیص زودهنگام سرطان را در نظر گرفتیم؛ این مراکز سطح دوم ارائه خدمات پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان هستند. بنابراین انتظار داریم از زمان راه‌اندازی این مراکز، افرادی که در سطح شبکه بهداشتی مشکوک به سرطان‌های گروه هدف تشخیص داده می‌شوند، بتوانند خدمات سطح دوم استاندارد را طبق نظام ارجاع و با ثبت الکترونیک دریافت کنند.
برنامه‌ای برای تشخیص زودهنگام ۳ سرطان شایع زنان و مردان
مطلق ادامه داد: در مرحله اول این برنامه، قابل پیشگیری‌ترین سرطان‌ها و همچنین سرطان‌های با قابلیت تشخیص زودهنگام را تعیین کردیم که ۳ سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم را شامل می‌شود. این ۳ سرطان یک چهارم کل سرطان‌ها را در دو جنس زن و مرد تشکیل می‌دهند. این سرطان‌ها حدود ۴۰ درصد سرطان‌های زنان را شامل می‌شوند. بنابراین اگر بتوانیم حدود ۴۰ درصد سرطان‌های زنان و ۲۵ درصد کل سرطان‌ها را با روش مناسبی پیشگیری کرده و یا تشخیص زودهنگام داشته باشیم، گام بزرگی در پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان برداشته‌ایم.
افتتاح ۷۵مرکز تشخیص زودهنگام سرطان در ۷ بهمن‌ماه
وی ادامه داد: زمانی که این مراکز راه‌اندازی شوند آن زمان می‌توانیم بگوییم که نظام ارجاع از شبکه بهداشتی تا سطح دوم خدمات شکل گرفته است. در همایش هفتم بهمن ماه افتتاح همزمان برخی از این مراکز را خواهیم داشت. از سال ۹۴ ساخت ۱۳۷ مرکز آغاز شد. این مراکز توزیع مناسبی در سطح کشور دارند؛ به طوری که متوسط دسترسی از مرکز شهرستان‌های قابل ارجاع به این مراکز حدود ۴۰ کیلومتر است. از بین این مراکز ۷۵ مرکز هفتم بهمن ماه افتتاح می‌شوند.
گرنت دولت ژاپن به برنامه تشخیص سرطان ایران و خرید ۵۰ دستگاه ماموگرافی
رییس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت همچنین با اشاره به چالش‌های موجود در جهت تجهیز مراکز تشخیص زودهنگام سرطان، گفت: در این زمینه نیز چالش‌های زیادی وجود داشت؛ چراکه با محدودیت‌های بودجه‌ای روبه‌رو هستیم. اما خوشبختانه در طی سه سال گذشته نهادهای مختلفی در داخل و خارج از وزارت بهداشت تلاش کردند تا بتوانیم از گرنت اداری دولت ژاپن استفاده کنیم؛ خوشبختانه سال ۹۴ دولت ژاپن گرنتی را مصوب کرده بود تا به حوزه سلامت ایران کمک کند. از بین برنامه‌های مختلف، برنامه سرطان مورد توجه آنها قرار گرفت و این گرنت را به مبلغ ۱۰ میلیون دلار برای برنامه تشخیص زودهنگام سرطان اهدا کردند. این گرنت منجر به آن شد که ما بتوانیم ۵۰ دستگاه ماموگرافی خوب برای کشور از دولت ژاپن هدیه بگیریم. این دستگاه‌ها در شهریور ماه امسال به ایران رسید و از مهرماه کار نصب‌شان آغاز شد. اکنون نیز تقریبا نصب اکثر آن دستگاه‌ها به اتمام رسیده است. به این ترتیب قسمتی از تجهیز مراکز توسط این گرنت اهدایی تامین شد و مابقی تجهیزات هم توسط هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی وزارت بهداشت فراهم می‌شود.
وی ابراز امیدواری کرد که تا سال آینده حدود ۶۰ مرکز باقی مانده تشخیص زودهنگام سرطان نیز به بهره‌برداری برسند و به این ترتیب شبکه ارائه خدمت در حوزه سرطان که در پیشگیری و تشخیص زودهنگام بسیار موثر است به صورت کامل اجرایی شود.