نوآوران آنلاین- اچ آی وی ویروسی است که به سیستم ایمنی بدن حمله‌ور شده و توان سیستم دفاعی بدن را برای مقابله با عفونت‌ها و برخی سرطان‌ها تضعیف می‌کند. این ویروس به عملکرد سلول‌های سیستم ایمنی آسیب‌زده و آن را مختل می‌کند بطوریکه فرد آلوده به این ویروس دچار نقص سیستم ایمنی می‌شود. تماس جنسی با فرد مبتلا بدون استفاده از وسایل پیشگیری، استفاده مشترک از وسایل تزریق یا سایر ابزار تیغ و برنده مثل تیغ یا سوزن خالکوبی، انتقال خون و فرآورده‌های خونی آلوده و انتقال از مادر مبتلا به نوزاد در طی حاملگی، زایمان و شیردهی از راه‌های انتقال این بیماری است. البته شایع‌ترین راه ابتلا به HIV در جهان تماس جنسی نامطمئن، محافظت نشده و خارج از چارچوب است. همچنین مصرف موادمخدر، الکل و... قدرت تصمیم‌گیری فرد را برای پرهیز از رابطه جنسی حفاظت نشده مختل می‌کند.
مبتلایان به ایدز نیازمند حمایت جامعه هستند
باتوجه به نگرش اشتباه و عدم آگاهی جامعه برخی افراد بر این باور هستند که این بیماری از طریق تماس‌های معمولی قابل انتقال است اما ویروس مولد ایدز از طریق تماس‌های معمولی مثل دست دادن، در آغوش کشیدن، روبوسی، عطسه و سرفه، استفاده از توالت و حمام، استفاده از ظروف و وسایل غذاخوری مشترک، استفاده از استخر عمومی و نیش حشرات منتقل نمی‌شود. افراد مبتلا و بیماران نیاز به حمایت و همدلی جامعه دارند. آنچه ما را در معرض خطر قرار می‌دهد رفتارهای پرخطر ماست، نه زندگی در کنار افراد مبتلا؛ به همین دلیل (۱۰ آذرماه مصادف با ۱ دسامبر) هر سال به منظور آگاه‌سازی جامعه به عنوان روز جهانی "مبارزه با ایدز" نامگذاری شده است.
حدود ۳۷ میلیون نفر در دنیا با ایدز زندگی می‌کنند
طبق جدیدترین آمارهای اعلام شده از سوی دبیر علمی کنگره بین المللی ایدز تاکنون حدود ۳۶.۹ میلیون نفر در دنیا با HIV زندگی می‌کنند و ۱.۸ میلیون نفر تنها در سال ۲۰۱۷ به بیماری ایدز مبتلا شده‌اند. این بیماری از شروع اپیدمی تا امروز ۳۵ میلیون نفر را به کام مرگ کشانده است و آمار مرگ و میر این بیماری در سال ۲۰۱۷ حدود ۹۴۰ هزار نفر بوده است. ۵۹ درصد بالغین و ۵۲ درصد کودکان دارای HIV توانسته‌اند به داروی ضد ایدز دسترسی داشته باشند و در حال درمان هستند؛ درحالیکه سال‌ها قبل این رقم بسیار پایین بود. از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ موارد جدید ابتلا به ویروس ایدز، ۳۴ درصد کم شده و در همین بازه زمانی مرگ و میر ناشی از ایدز ۳۸ درصد کاهش یافته است.
کاهش سن ابتلا به ویروس ایدز در خاورمیانه
همچنین موارد بروز HIV در برخی کشورها به‌خصوص کشورهای آسیای میانه مانند آذربایجان، گرجستان و کشورهای خاورمیانه مانند ایران، عربستان، امارات و حوزه خلیج فارس متاسفانه رو به افزایش است. همچنین سن ابتلا به HIV در خاورمیانه پایین آمده و دختران بیشتر گرفتار این بیماری می‌شوند.
نگاهی به آمار مبتلایان به ویروس ایدز در ایران
مصرف مواد مخدر در صدر علت ابتلا به ایدز
در ایران نیز بیش از ۳۴ هزار نفر مبتلا به ایدز ثبت شده است که از این تعداد ۱۶ یا ۱۷ هزار نفر از مبتلایان تحت درمان مداوم قرار دارند ولی سایرین درمانی انجام نداده و یا تحت مراقبت مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری قرار ندارند.
همچنین طبق آمار اعلامی سال ۹۶ وزارت بهداشت و براساس نظام جامع مدیریت داده‌های الکترونیک اچ آی وی کشور ۳۶ هزار و ۳۹ تن مبتلا به اچ آی وی در کشور شناسایی و ثبت شده‌اند که ۸۴ درصد آنان را مردان و ۱۶ درصد را زنان تشکیل می‌دهند و ۵۲ درصد موارد ثبت شده نیز در گروه سنی ۲۱ تا ۳۵ سال هستند.
تزریق مشترک در مصرف کنندگان مواد، در صدر علل ابتلا به این بیماری قرار دارد. ایران متعهد شده است که تا سال ۲۰۲۰، ۹۰ درصد موارد مبتلا به این بیماری را شناسایی کند، ۹۰ درصد افراد شناسایی شده تحت درمان داروهای ضد رتروویروس قرار گیرند و ۹۰ درصد افراد تحت درمان، بار ویروس در بدن‌شان به قدری کاهش یابد که قدرت انتقال به سایرین به حداقل ممکن برسد.
بر اساس این گزارش‌دهی از کل موارد شناخته شده ۹ هزار و ۷۶۴ نفر فوت ثبت شده‌اند و ۱۴ هزار و ۶۵۶ نفر نیز وارد مرحله ایدز یا همان اچ آی وی پیشرفته شده‌اند. از سال ۱۳۶۵ تا کنون در کشور به ترتیب تزریق با وسایل مشترک در مصرف کنندگان مواد با ۶۵.۸ درصد، رابطه جنسی با ۱۹.۶ درصد و انتقال از مادر به کودک با ۱.۵ درصد جزو علل ابتلا به اچ آی وی در بین تمام موارد بیمار بوده‌اند. راه انتقال در ۱۲.۴ درصد از این گروه نامشخص مانده است. البته راه انتقال ۰.۷ درصد از این موارد مربوط به خون و فرآورده‌های خونی در سال‌های پیش از اجرای سیاست پالایش صد در صدی خون سالم توسط سازمان انتقال خون بوده است.
باتوجه به اینکه الگوی راه انتقال و درصد ابتلای زنان و مردان در سال‌های اخیر تغییر کرده است، از میان تمام موارد شناسایی و گزارش شده در سه ماه اول سال ۹۶، ۳۳ درصد موارد ثبت شده را زنان و ۶۷ درصد آنها را مردان تشکیل داده‌اند. راه احتمالی انتقال در ۳۲.۷ درصد موارد اعتیاد تزریقی، ۴۷.۹ درصد روابط جنسی، دو درصد از مادر به کودک و در ۱۷.۴ درصد راه احتمالی ابتلا بیان نشده است. همچنین هیچ مورد ابتلای جدیدی از طریق خون و فرآورده‌های خونی ثبت نشده است.
باشگاه ایدزی‌ها
باتوجه به اینکه ایران از جمله کشورهایی است که برای کنترل و پیشگیری از ایدز برنامه استراتژیکی را تدوین کرده، این برنامه نیز مورد مباهات بوده و سازمان‌های بین المللی نیز از ایران در این حوزه تقدیر کرده‌اند. در همین راستا کامبیز محضری-کارشناس پیشگیری و درمان ایدز در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به برنامه استراژیک ایدز بیان کرد: این برنامه شامل چندین استراتژی اصلی است که سازمان بهزیستی کشور در حوزه پیشگیری از ایدز و کاهش آسیب اعتیاد اقدام می‌کند.
به گفته وی، برنامه استراتژیک چهارم کشوری ایدز در سال ۹۴ توسط دستگاه‌های مرتبط در شورای عالی با ریاست رئیس جمهور و دبیری وزیر بهداشت و درمان تدوین، تصویب و به دستگاه‌ها ابلاغ شد؛ در این برنامه برای تحقق اهداف جهت کنترل بیماری ایدز در کشور اهداف، فعالیت و اعتباراتی مشخصی در نظر گرفته شده اما متاسفانه این اعتبارات در این زمینه ارائه نشد و همان اعتبارات متداول گذشته پرداخت می‌شود.
محضری با بیان اینکه سازمان بهزیستی به عنوان یکی از دستگاه‌های اصلی در این زمینه نقش موثری داشته، معتقد است که دستگاه‌های متولی تاکنون در حد توان وظایف خود را انجام داده‌اند و باید در پایان سال ۹۸ برنامه پنجم استراتژیک ایدز نوشته شود و لازم است که در برنامه آینده تدبیرهای جدی‌تری در این زمینه داشته باشیم.
کارشناس پیشگیری و درمان ایدز در ادامه با اشاره به فعالیت سازمان بهزیستی بیان کرد: این سازمان به منظور حمایت از مبتلایان به ویروس اچ آی وی و خانواده‌های آنها خدماتی را توسط "باشگاه‌های مثبت " در قالب حمایت‌های اجتماعی- روانی و... به این افراد ارائه می‌کند.
به گفته محضری، تعدادی از این بیماران توسط مراکز درمانی و آزمایشگاه‌ها به باشگاه‌های مثبت ایدز ارجاع داده می‌شوند و تعداد دیگری نیز به صورت مستقیم به این مراکز مراجعه کرده و بعد از تشکیل پرونده عضو آن می‌شوند.
کارشناس پیشگیری و درمان ایدز با اشاره به نحوه فعالیت "باشگاه‌های مثبت ایدز" بیان کرد: این باشگاه به منظور توانمندسازی مبتلایان به اچ آی وی مثبت، آموزش‌های مرتبط با اچ آی وی و درمان آن، مشاوره‌های روانشناسی، مشاوره‌های درمانی، حمایت‌های اجتماعی، شغلی، بازاریابی، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، ارائه کمک هزینه‌های تحصیلی و درمانی و فعالیت‌های فرهنگی به مبتلایان به اچ آی وی خدماتی ارائه می‌کنند.
به گفته وی، درمان بیماری اچ آی وی زمانی تاثیرگذار است که بدون وقفه، دقیق و پایبندی موثر انجام شود. در همین راستا باشگاه‌های مثبت سعی می‌کنند تا درمان مبتلایان را تا جای ممکن بدون مشکلی انجام دهند.
ارائه خدمات سیار به بیماران مبتلا
کارشناس پیشگیری و درمان ایدز در ادامه با اشاره به برنامه‌ریزی‌های نوینی که باشگاه‌های مثبت به منظور ارائه خدمات بهتر در حال اجرای آن است خاطرنشان کرد: یکی از برنامه‌های جدید این باشگاه‌ها ارائه خدمات سیار به مددجویان است بطوریکه بیمارانی که به دلایل مختلف توان مراجعه و بهره‌مندی از خدمات ما را ندارند این باشگاه‌ها به محل زندگی آنها مراجعه می‌کند؛ قرار است که این برنامه به صورت آزمایشی اجرا شود.
راه‌اندازی "خدمات مالی خرد" در باشگاه‌های مثبت ایدز
محضری راه‌اندازی "خدمات مالی خرد" را نیز از دیگر برنامه‌های جدید باشگاه‌های مثبت دانست و گفت: باتوجه به اینکه این برنامه ابتدا در معاونت اجتماعی برای "زنان سرپرست خانوار" اجرا شد و یکی از برنامه‌های موفق و نتیجه‌دار بود تصمیم بر این شد که "خدمات مالی خرد" در باشگاه‌های مثبت ایدز نیز راه‌اندازی شود؛ بطوریکه با همکاری بهزیستی اعضای باشگاه مثبت جهت توانمندسازی خودشان بعد از گذراندن آموزش‌های مرتبط در این زمینه صندوق‌های مالی راه‌اندازی می‌کنند و از این طریق افراد نیازمند به این وام‌ها دور هم جمع می‌شوند و می‌توانند از صندوقی که خودشان راه‌اندازی کرده‌اند وام‌های مالی دریافت کنند که این برنامه در سال جاری اجرا خواهد شد.
وی در ادامه با بیان اینکه افزایش مراکز مثبت ایدز در کشور نیازمند اعتبارات بالایی است، افزود: سازمان بهزیستی با هدف "برنامه‌محوری" در این زمینه فعالیت می‌کند. در همین راستا یکی از برنامه‌های باشگاه مثبت ایدز مداخله مراکز مختلف سازمان بهزیستی در کمک‌رسانی و حمایت از مبتلایان به ویروس اچ آی وی است؛ به طوریکه در صورت نبود باشگاه‌های مثبت ایدز دیگر مراکز سازمان بهزیستی می‌توانند به مددجویان خود خدمت رسانی کنند که قرار است این برنامه به زودی نیز اجرا شود.
محضری که معتقد است آمار مبتلایان به ویروس اچ آی وی صعودی است، گفت: در حال حاضر حدود ۲۴ هزار نفر مبتلا به ویروس اچ آی وی در ایران زندگی می‌کنند که حدود پنج هزار نفر از آنها تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند.
کارشناس پیشگیری و درمان ایدز با بیان اینکه در حال حاضر حدود ۴۰ باشگاه مثبت ایدز در ایران در حال فعالیت هستند گفت که حدود ۱۲ باشگاه در تهران فعالیت می‌کنند.
کودکان کار مشکل جدی در زمینه ابتلا به ویروس اچ آی وی ندارند
این کارشناس در ادامه با اشاره به ابتلای کودکان کار و خیابان به ویروس اچ آی وی توضیح داد: باشگاه‌های مثبت ایدز در جهت پیشگیری از ابتلای کودکان به ویروس اچ آی وی نیز فعالیت‌هایی انجام داده است؛ مفروض بر اینکه آیا این ویروس به صورت قابل ملاحظه‌ای در میان این کودکان وجود دارد، فعالیت‌هایی را در قالب آموزش‌های پیشگیری در مراکز کودکان انجام می‌دهد. لازم به ذکر است که به مراکز ابلاغ شده است آموزش‌های پیشگیری در مراکز کودکان متداوم باشد که خوشبختانه کودکان کار و خیابان تا این لحظه مشکل جدی در زمینه ابتلا به ویروس اچ آی وی نداشته‌اند.
انگ اجتماعی؛ بزرگ‌ترین مشکل مبتلایان به ویروس HIV
وی در ادامه، مشکلات پیش روی مبتلایان به ویروس اچ آی وی را نوعی انگ و تبعیضی که از سوی جامعه به این افراد وارد می‌شود دانست و گفت: مشکلات روحی و روانی که به دلیل عدم آگاهی جامعه به این بیماران وارد می‌شود، زمینه ساز بروز دیگر مشکلات به بیماران اچ آی وی شده؛ چراکه برخی از آموزش‌های اشتباه درباره این بیماری تابوی آن را نسبت به مبتلایان افزایش داده است.
محضری گفت: درحالیکه خدمات تشخیصی این بیماری توسط وزارت بهداشت به صورت رایگان به جامعه ارائه می‌شود، اگر مشکلات روانی مبتلایان به ویروس اچ آی وی کاهش داشته باشد؛ به طور حتم دیگر مشکلات پیش روی آنان نیز کاهش خواهد یافت.
بیماران مبتلا به اچ آی وی می‌توانند از زندگی طبیعی بهره‌مند باشند
به گفته وی، ویروس اچ آی وی همچون گذشته "هیولایی کشنده" نیست؛ چراکه با تشخیص و درمان به موقع افراد می‌توانند از زندگی طبیعی بهره‌مند باشند اما باتوجه به عدم آگاهی اقشار مختلف هنوز این موضوع در جامعه به طور کامل پذیرفته نشده است.
محضری ادامه داد: در همین راستا برنامه استانداردی در کمیته کشوری تدوین شده است تا آموزش‌هایی در سطح کشوری و استانی در قالب محتواهای مشخص به منظور آگاه‌سازی جامعه، روش‌های انتقال بیماری و پیشگیری انجام شود؛ بطوریکه دستگاه‌ها و نهادهای عضو کمیته کشوری همچون صدا وسیما و آموزش و پرورش که با افراد عادی جامعه در ارتباط هستند باید در جهت آگاه‌سازی خدمت رسانی کنند. ناگفته نماند که مشارکت صدا و سیما در جلساتی که در این زمینه برگزار می‌شود چندان چشمگیر نیست و تاکنون فعالیتی در این زمینه انجام نداده است. به همین منظور در جلسات شورای عالی سلامت به نماینده صدا و سیما در این زمینه تذکراتی داده شده، اما هنوز شاهد فعالیت هدفمند و مشخصی از سوی صدا و سیما نبوده‌ایم.
مشکلات باشگاه‌ها
کارشناس پیشگیری و درمان ایدز در ادامه با بیان اینکه باشگاه‌های مثبت ایدز در زمینه ارائه خدمات مطلوب با مشکلاتی مواجه هستند، گفت: نیاز است دستگاه‌های مرجع کشور نیازهای اعتباری منابع سازمان بهزیستی را جدی بگیرند. در همین راستا سازمان بهزیستی نیز باید در این زمینه ظرفیت‌سازی‌هایی داشته باشد؛ چراکه باشگاه‌های مثبت ایدز با مشارکت بخش‌های غیردولتی راه‌اندازی شده است و سازمان بهزیستی نظارت، حمایت و سیاست‌گذاری‌های آن را انجام می‌دهد. لذا لازم است که این باشگاه‌ها از نظر فنی، مالی و ظرفیت‌های موجود تقویت شوند و بتوانند با استفاده از منابع کشوری خدمات بهتری ارائه کنند.
وی همچنین پیوند صحیح با نهادهای اجتماعی و تربیت نیروی متخصص را از دیگر نیازهای اصلی این باشگاه نام برد.